AI - "Trợ lý thầm lặng" trong phát hiện sớm ung thư vú

Ung thư vú hiện là loại ung thư phổ biến nhất tại Việt Nam, với hơn 24.500 ca mắc mới mỗi năm, chiếm gần 29% tổng số ung thư ở nữ giới. Đây cũng là nguyên nhân tử vong đứng thứ tư trong các bệnh ung thư ở phụ nữ, khiến hơn 10.000 người thiệt mạng mỗi năm.

Điều đáng lo ngại là ung thư vú đang ngày càng trẻ hóa. Nếu trước đây bệnh thường gặp ở phụ nữ trên 45 tuổi, thì nay nhiều ca được phát hiện ở độ tuổi 30–40, thậm chí dưới 30 tuổi. Theo các chuyên gia, nguyên nhân đến từ lối sống hiện đại: ít vận động, stress kéo dài, thức khuya, rối loạn nội tiết, chế độ ăn nhiều chất béo, thực phẩm chế biến sẵn và môi trường ô nhiễm.

Tuy nhiên, ung thư vú không phải là "án tử" nếu được phát hiện sớm. Ở giai đoạn đầu, tỷ lệ sống sau 5 năm đạt 90–95%, người bệnh có thể điều trị bảo tồn, không cần cắt bỏ toàn bộ tuyến vú.

Một chấm nhỏ - một cơ hội sống

"Lần nào đi khám sức khỏe định kỳ tôi cũng nghĩ mình ổn, chỉ cần siêu âm là đủ. Không ngờ, nhờ chụp X-quang vú có hỗ trợ trí tuệ nhân tạo mà tôi phát hiện ung thư vú ở giai đoạn rất sớm" – chị H., 46 tuổi, bệnh nhân đến khám tại Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh & Can thiệp điện quang, bệnh viện Đại học Y Hà Nội chia sẻ.

Vốn duy trì thói quen khám định kỳ, nhưng các lần trước chị chỉ siêu âm vú, kết quả đều bình thường. Lần gần đây, bác sĩ khuyến nghị chị nên chụp X-quang tuyến vú có hỗ trợ AI – kỹ thuật mới giúp phát hiện những tổn thương nhỏ mà siêu âm dễ bỏ sót.

Theo ThS.BS Nguyễn Văn Quế, phụ trách nhóm chuyên sâu hình ảnh học tuyến vú - Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, "đây là một ca đặc biệt. Tổn thương của chị H. thuộc dạng không tạo khối, kích thước rất nhỏ, nằm trong mô vú đặc - nếu chỉ xem bằng mắt thường, bác sĩ dễ bỏ sót".

Khi hình ảnh được phân tích bằng phần mềm trí tuệ nhân tạo, hệ thống đã khoanh vùng khu vực nghi ngờ chỉ vài milimet. Sau khi chụp ép phóng đại, tổn thương trở nên rõ nét hơn. Kết quả sinh thiết xác định: ung thư vú giai đoạn sớm.

Nhờ phát hiện kịp thời, chị H. chỉ phải phẫu thuật xâm lấn tối thiểu, bảo tồn gần như toàn bộ tuyến vú, giảm chi phí và thời gian điều trị. "Nếu hôm đó tôi không chụp X-quang vú có AI, có lẽ tôi đã đợi đến khi sờ thấy khối u - và khi ấy có thể đã quá muộn", chị xúc động nói. Tại Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, những hệ thống X-quang vú 3D và siêu âm vú 3D tích hợp AI đang mở ra kỷ nguyên mới trong chẩn đoán sớm ung thư vú.

AI - "trợ lý" của y học tương lai

PGS.TS Lê Tuấn Linh, Giám đốc Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh & Can thiệp điện quang, cho biết: "Trong bối cảnh tỷ lệ phát hiện sớm còn thấp, việc ứng dụng AI trong chẩn đoán hình ảnh tuyến vú là xu hướng tất yếu. AI giúp phát hiện tổn thương nhỏ, hỗ trợ bác sĩ ra quyết định nhanh và chính xác hơn – đặc biệt ở những phụ nữ có mô vú đặc".

PGS.TS Lê Tuấn Linh nhấn mạnh, việc đầu tư hệ thống AI không chỉ nhằm hiện đại hóa thiết bị mà còn mang lại lợi ích thiết thực cho người bệnh. "Chúng tôi muốn phụ nữ Việt Nam được tiếp cận công nghệ chẩn đoán tiên tiến, không thua kém bất kỳ quốc gia nào", ông chia sẻ.

Nhờ AI, hình ảnh tổn thương được xử lý, phân tích và hiển thị trực quan, giúp bác sĩ nhận diện sớm những biến đổi bất thường – những điểm nhỏ bé có thể là "tín hiệu cầu cứu" đầu tiên của ung thư.

Dù đóng vai trò ngày càng quan trọng, AI không thay thế con người. Theo BS Nguyễn Văn Quế, "AI giống như một trợ lý thầm lặng. Phần mềm sẽ tự động khoanh vùng điểm nghi ngờ, giúp bác sĩ tập trung vào khu vực cần chú ý, sau đó phân tích và đối chiếu với kinh nghiệm lâm sàng. Nhưng quyết định cuối cùng vẫn là của bác sĩ".

Anh cho biết, để AI hoạt động hiệu quả, các bác sĩ phải được đào tạo chuyên sâu và liên tục hiệu chỉnh hệ thống cho phù hợp với đặc điểm cơ thể người Việt. "Chúng tôi không 'phó mặc' cho AI, mà coi nó là đồng nghiệp, cùng mình xem xét từng chi tiết nhỏ", bác sĩ nói. 

Công nghệ này không thể đạt độ chính xác tuyệt đối 100%, nhưng lại giúp phát hiện thêm khoảng 20–30% tổn thương nhỏ mà con người dễ bỏ sót, đặc biệt là các vi vôi hóa hay tổn thương không tạo khối – như trường hợp của bệnh nhân H.

Trước ý kiến cho rằng AI có thể khiến bác sĩ "lười" hơn, bác sĩ Quế khẳng định điều ngược lại: "AI khiến bác sĩ tỉnh táo và có tư duy phản biện hơn. Mỗi cảnh báo của hệ thống đều cần được kiểm chứng bằng lâm sàng và các xét nghiệm khác. AI chỉ giúp chúng ta làm việc chính xác và hiệu quả hơn, chứ không bao giờ thay thế con người".

Gửi lời khuyên đến phụ nữ Việt Nam, bác sĩ Quế nhấn mạnh: "Hãy khám sàng lọc định kỳ, đặc biệt sau tuổi 35. Không chỉ siêu âm mà nên chụp X-quang tuyến vú, vì phát hiện sớm sẽ giúp điều trị nhẹ nhàng hơn, ít xâm lấn và bảo tồn trọn vẹn vẻ đẹp của người phụ nữ".