Năm 2050, bác sĩ của bạn có thể là AI

Giữa áp lực thiếu bác sĩ, cơ sở vật chất hạn chế và dân số già hóa, trí tuệ nhân tạo (AI) có thể trở thành động lực đổi mới cho ngành y tế tại Việt Nam.

Đến năm 2030, thế giới có thể thiếu 11 triệu nhân viên y tế. Tại Việt Nam, tỷ lệ bác sĩ còn thấp, dân số già hóa nhanh và chênh lệch tiếp cận y tế vẫn lớn giữa đô thị và nông thôn.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Thủy, Giảng viên cấp cao ngành Trí tuệ nhân tạo tại RMIT Việt Nam, hình dung một hệ thống y tế năm 2050 thông minh, công bằng và bền vững - khi AI và robot là chìa khóa để cải thiện chẩn đoán, phòng ngừa và mở rộng dịch vụ ở những nơi còn hạn chế điều kiện chăm sóc.

Áp lực đang dồn lên hệ thống y tế

Hệ thống y tế Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển mình. Trong khi các trung tâm đô thị hưởng lợi từ hạ tầng số và bệnh viện chuyên khoa, nhiều vùng nông thôn và những nơi có tài nguyên hạn chế vẫn thiếu nhân lực và dịch vụ y tế cơ bản. Sự phân hóa này là có thật, nhưng hoàn toàn có thể thay đổi.

"AI đang nổi lên như một yếu tố giúp cân bằng tiếp cận y tế, hỗ trợ chẩn đoán, nâng cao hiệu quả điều trị và mở rộng dịch vụ vượt khỏi các phòng khám truyền thống. AI sẽ trở thành một phần của lực lượng y tế tương lai, góp phần giảm tải cho bác sĩ và đưa dịch vụ đến cả vùng sâu, vùng xa", Tiến sĩ Thủy chia sẻ.

Việt Nam mới bắt đầu ứng dụng AI trong y tế với các thử nghiệm về chẩn đoán hình ảnh, bệnh lao, ung thư và khám bệnh từ xa. Tuy nhiên, quá trình này gặp thách thức về dữ liệu, hạ tầng, pháp lý và nhân lực. Niềm tin vào AI cũng còn hạn chế. Dù vậy, sự chuyển đổi đang diễn ra với các dự án do Quỹ Phát triển Khoa học và Công nghệ Quốc gia tài trợ cùng các chương trình, dự án hợp tác quốc tế khác, từng bước đưa AI vào sàng lọc, chẩn đoán và mở rộng dịch vụ y tế từ xa đến nơi cần thiết.

Viễn cảnh ngành y tế vào năm 2050 sẽ ra sao?

Trong 25 năm tới, AI được kỳ vọng sẽ vượt khỏi vai trò hỗ trợ để trở thành đối tác chủ động trong chăm sóc sức khỏe. Tiến sĩ Thủy tin rằng khi kết hợp với điện toán lượng tử, robot và công nghệ ảnh siêu phổ, AI sẽ đưa ngành y tế tiến xa hơn nhiều so với hiện tại.

Điện toán lượng tử sẽ đẩy nhanh phát triển thuốc và điều trị cá nhân hóa; ảnh siêu phổ giúp chẩn đoán sớm, chính xác và không xâm lấn. Khi kết hợp với AI, những công nghệ này hỗ trợ theo dõi sức khỏe, dự báo nguy cơ và lên kế hoạch phòng ngừa tốt hơn. Robot sẽ tự động hóa thao tác lặp lại, hỗ trợ thủ thuật phức tạp, để bác sĩ tập trung vào chăm sóc người bệnh.

"Chúng ta không còn quá xa một tương lai nơi bệnh viện ảo dựa trên AI vận hành mang đến dịch vụ chăm sóc chất lượng từ xa", Tiến sĩ Thủy chia sẻ. "Nhưng công nghệ thôi là chưa đủ, cần đầu tư vào đào tạo, pháp lý và niềm tin để đảm bảo tiếp cận công bằng". Bà nhấn mạnh AI nên là công cụ hỗ trợ, không thay thế con người, vì bác sĩ vẫn giữ vai trò trung tâm nhờ chuyên môn, sự thấu cảm, trách nhiệm và đạo đức.

Chuẩn bị hành trang cho một Việt Nam khỏe mạnh hơn trong tương lai

Để tận dụng tối đa tiềm năng AI, Việt Nam cần thay đổi mang tính hệ thống - từ đầu tư vào nhân lực, hạ tầng số, đổi mới sáng tạo, đến xây dựng khung pháp lý rõ ràng nhằm đảm bảo an toàn, quyền riêng tư và khả năng kết nối giữa các hệ thống.

Nếu không hành động sớm, AI trong y tế có thể trở thành đặc quyền của người có điều kiện. Việt Nam cần một quỹ quốc gia hỗ trợ đổi mới, triển khai công nghệ tại các vùng "trũng" về nguồn lực, đồng thời cập nhật chính sách bảo hiểm để chi trả cho khám, chẩn đoán có hỗ trợ AI. Doanh nghiệp và hợp tác quốc tế cũng cần chung tay mở rộng tiếp cận.

Theo Tiến sĩ Thủy, con người là yếu tố quyết định thành công của chuyển đổi số y tế. Việt Nam cần hiện đại hóa đào tạo cho cả lĩnh vực y tế và công nghệ, với các chương trình liên ngành như AI, tin học y tế và sức khỏe tâm thần số, kết hợp cùng các nghiên cứu ứng dụng. Với thế mạnh về AI, công nghệ và quản trị, RMIT Việt Nam có thể góp phần đào tạo lực lượng chuyên môn và kết nối các bên để thử nghiệm giải pháp thực tiễn. "Chúng ta cần nỗ lực toàn xã hội để AI trong y tế không chỉ dành cho thiểu số", bà nói.

Tiến sĩ Thủy chia sẻ rằng điều khiến bà hào hứng nhất là tiềm năng của AI trong việc giúp chăm sóc sức khỏe trở nên dễ tiếp cận hơn, phòng ngừa hiệu quả hơn và cá nhân hóa hơn. "Nếu được chọn một công nghệ để triển khai ngay hôm nay, tôi sẽ chọn nền tảng chăm sóc sức khỏe sử dụng AI, phục vụ cho những cộng đồng còn khó khăn", bà nói.