Bệnh liệt cơ mặt có nguy hiểm không?

Nữ ca sĩ Hari Won chia sẻ mình đang gặp tình trạng liệt cơ mặt. Cô gặp tình trạng đau cơ, sưng tay, mệt mỏi nên đến bệnh viện thăm khám. Bác sĩ kết luận cô bị liệt Bell (liệt cơ mặt) do dây thần kinh điều khiển cơ mặt bị tổn thương.

Vậy liệt cơ mặt là bệnh gì? Liệt cơ mặt có nguy hiểm không? Và làm thế nào để điều trị và hồi phục hoàn toàn khi gặp tình trạng này .

1. Liệt cơ mặt là gì?

Liệt cơ mặt là tình trạng mất cử động của khuôn mặt do dây thần kinh bị tổn thương. Cơ mặt của bạn có thể chảy xệ hoặc yếu đi. Nó có thể xảy ra ở một hoặc cả hai bên mặt. Nguyên nhân phổ biến của liệt mặt bao gồm:

- Nhiễm trùng hoặc viêm dây thần kinh mặt

- Chấn thương vùng đầu

- Khối u đầu hoặc cổ

- Tác động vật lý như đánh, …

Liệt mặt có thể xảy ra đột ngột (ví dụ như trong trường hợp liệt Bell) hoặc xảy ra dần dần trong khoảng thời gian hàng tháng (trong trường hợp có khối u ở đầu hoặc cổ). Tùy thuộc vào nguyên nhân, tình trạng tê liệt có thể kéo dài trong một khoảng thời gian ngắn hoặc kéo dài.

2. Nguyên nhân gây ra liệt cơ mặt

2.1. Liệt Bell

Theo Viện Quốc gia về Rối loạn Thần kinh và Đột quỵ, Bell's palsy là nguyên nhân phổ biến nhất gây liệt mặt. Mỗi năm, có khoảng 40.000 người Mỹ bị liệt mặt đột ngột do bệnh liệt Bell. Tình trạng này gây ra tình trạng viêm dây thần kinh mặt, thường khiến các cơ ở một bên mặt bị xệ xuống.

Chưa xác định được chính xác nguyên nhân gây ra tình trạng liệt Bell. Nó có thể liên quan đến tình trạng nhiễm virus ở dây thần kinh mặt. Tin tốt là hầu hết những người bị liệt Bell đều hồi phục hoàn toàn trong khoảng sáu tháng.

Ngoài ra, những người bị bệnh tiểu đường, huyết áp cao, thai kỳ, béo phì... có nguy cơ bị liệt Bell cao hơn bình thường. Hơn nữa, theo một nghiên cứu năm 2019 kết luận rằng những người bị chứng đau nửa đầu có thể có nguy cơ cao mắc bệnh liệt Bell, đặc biệt nếu họ ở độ tuổi từ 30–60.

2.2. Đột quỵ

Một nguyên nhân nghiêm trọng hơn gây ra liệt mặt là đột quỵ. Liệt mặt xảy ra trong một cơn đột quỵ khi các dây thần kinh điều khiển các cơ ở mặt bị tổn thương trong não. Tùy thuộc vào loại đột quỵ, tổn thương các tế bào não là do thiếu oxy hoặc áp lực quá mức lên các tế bào não do chảy máu. Các tế bào não có thể bị giết chết trong vòng vài phút trong mỗi trường hợp.

2.3. Các nguyên nhân khác

Các nguyên nhân khác gây ra liệt hoặc yếu cơ mặt bao gồm:

- Gãy xương sọ hoặc chấn thương mặt

- Khối u đầu hoặc cổ

- Nhiễm trùng tai giữa hoặc các tổn thương tai khác

- Bệnh lyme, một bệnh do vi khuẩn truyền sang người do bọ chét cắn

- Hội chứng Ramsay-Hunt, một loại virus tái hoạt động ảnh hưởng đến dây thần kinh mặt

Các bệnh tự miễn dịch như bệnh đa xơ cứng, ảnh hưởng đến não và tủy sống, và hội chứng Guillain-Barré, ảnh hưởng đến hệ thần kinh

Việc sinh nở có thể gây liệt mặt tạm thời ở một số trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, 90% trẻ sơ sinh bị loại thương tích này sẽ hồi phục hoàn toàn mà không cần điều trị. Bạn cũng có thể bị liệt mặt khi sinh do một số hội chứng bẩm sinh, chẳng hạn như hội chứng Mobius và hội chứng Melkersson-Rosenthal.

3. Triệu chứng khi bị liệt cơ mặt

3.1. Liệt Bell

Chẩn đoán liệt mặt phổ biến nhất thường liên quan đến liệt Bell. Các triệu chứng của bệnh liệt Bell như:

- Liệt mặt một bên (hiếm khi bị cả hai bên mặt)

- Mất kiểm soát nhấp nháy ở bên bị ảnh hưởng

- Ít nước mắt

- Rủ miệng về phía bị ảnh hưởng

- Thay đổi cảm giác về hương vị

- Nói lắp

- Chảy nước dãi

- Đau trong hoặc sau tai

- Khó ăn uống

3.2. Liệt do đột quỵ

Những người trải qua một cơn đột quỵ thường gặp phải các triệu chứng tương tự liên quan đến bệnh liệt Bell. Tuy nhiên, đột quỵ thường gây ra một số triệu chứng khác mà Bell's palsy không thấy như:

- Thay đổi mức độ ý thức

- Hoang mang

- Chóng mặt

- Khó kiểm soát

- Co giật

- Thay đổi trong tầm nhìn

- Yếu ở cánh tay hoặc chân ở một bên của cơ thể

Thông thường, những người trải qua một cơn đột quỵ vẫn có khả năng chớp mắt và cử động trán của họ ở phía bị ảnh hưởng. Liệt Bella thường khó làm được điều này.

Trên đây là những triệu chứng thường gặp ở người bị liệt cơ mặt. Tuy nhiên, còn có các nguyên nhân khác gây ra liệt mặt. Vì vậy, khi thấy cơ mặt có sự bất thường nên đến cơ sở y tế để được chẩn đoán chính xác.

4. Bị liệt cơ mặt có nguy hiểm không?

Liệt cơ mặt không những ảnh hưởng đến sức khoẻ mà còn ảnh hưởng đến tính thẩm mỹ. Thông thường, có thể mất tới sáu tháng trở lên để hồi phục sau liệt Bell, nhưng hầu hết mọi người sẽ hồi phục hoàn toàn, có hoặc không cần điều trị (tuỳ vào mức độ bị bệnh).

Đối với những người đã bị đột quỵ, được chăm sóc y tế nhanh chóng có thể cải thiện đáng kể khả năng hồi phục hoàn toàn với những tổn thương hạn chế cho não và cơ thể. Các biện pháp phục hồi chức năng và phòng ngừa sẽ khác nhau tùy thuộc vào loại và mức độ nghiêm trọng của đột quỵ.

Tuy nhiên, có một số trường hợp liệt mặt có thể không bao giờ khỏi hoàn toàn do tình trạng bị nặng, hoặc điều trị chậm trễ. Đối với những người này, vật lý trị liệu có thể giúp ngăn ngừa thêm bất kỳ tổn thương nào và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Một số biến chứng nguy hiểm liệt cơ mặt có thể gây ra như: 

- Các sợi thần kinh mọc lại bất thường, dẫn đến sự co thắt không chủ ý của một số cơ, chẳng hạn như nhắm một mắt khi cố gắng mỉm cười

- Khô giác mạc, tăng nguy cơ nhiễm trùng và giảm thị lực

- Tổn thương vĩnh viễn dây thần kinh mặt

5. Điều trị liệt mặt như thế nào?

5.1. Liệt Bell

Phần lớn những người bị liệt Bell sẽ tự hồi phục hoàn toàn, có hoặc không cần điều trị. Tuy nhiên, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng dùng steroid đường uống (chẳng hạn như prednisone) và thuốc kháng vi-rút ngay lập tức có thể giúp tăng cơ hội hồi phục hoàn toàn. Vật lý trị liệu cũng có thể giúp tăng cường cơ bắp của bạn và ngăn ngừa tổn thương vĩnh viễn.

Đối với những người không hồi phục hoàn toàn, phẫu thuật thẩm mỹ có thể giúp chỉnh sửa mí mắt, nụ cười bị lệch.

Nguy cơ lớn nhất của liệt mặt là có thể bị tổn thương mắt. Liệt Bell thường khiến một hoặc cả hai mí mắt không khép lại hoàn toàn. Khi mắt không thể chớp một cách bình thường, giác mạc có thể bị khô và các hạt có thể xâm nhập và làm hỏng mắt.

Những người bị liệt mặt nên dùng nước mắt nhân tạo suốt cả ngày và bôi thuốc bôi mắt vào ban đêm. Họ cũng có thể cần đeo một ngăn ẩm bằng nhựa trong suốt đặc biệt để giữ ẩm và bảo vệ mắt.

5.2. Liệt do đột quỵ

Đối với liệt mặt do đột quỵ, cách điều trị giống như đối với hầu hết các trường hợp đột quỵ. Nếu mới bị đột quỵ, bạn có thể dùng liệu pháp điều trị đột quỵ đặc biệt, có thể phá hủy cục máu đông. Nếu đã bị đột quỵ một thời gian dài, bác sĩ có thể điều trị cho bạn bằng thuốc để giảm nguy cơ tổn thương não.

Đột quỵ được cấp cứu càng sớm cơ hội phục hồi sẽ càng nhanh, vì vậy nếu khi có dấu hiệu bị đột quỵ nên đưa bệnh nhân đến bệnh viện sớm nhất để không bị mất khoảng "thời gian vàng".

5.3. Liệt cơ mặt do nguyên nhân khác

Liệt mặt do các nguyên nhân khác có thể được cải thiện từ phẫu thuật để chỉnh sửa hoặc thay thế các dây thần kinh hoặc cơ bị tổn thương, hoặc loại bỏ các khối u.

Một số người có thể gặp phải các cử động cơ không kiểm soát được ngoài việc bị tê liệt. Tiêm botox làm đông cứng cơ, cũng như vật lý trị liệu, có thể hữu ích.

Tuy nhiên, dù điều trị bằng bất kể cách nào, các bạn cần đến cơ sở y tế để được thăm khám, chẩn đoán và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp với tình trạng bệnh.

6. Bài tập vật lý trị liệu cho người bị liệt cơ mặt

Tuỳ vào giai đoạn phục hồi để có những bài tập phù hợp. Tuy nhiên, bài tập phổ biến được khuyến khích thực hiện như:

- Để chuẩn bị, hãy tập thư giãn phần mặt không bị ảnh hưởng 

- Nhẹ nhàng vuốt bên bị ảnh hưởng lên phía trên về phía xương gò má. Tiếp đó, tiến hành xoa bóp vùng bị ảnh hưởng.

- Nâng lông mày ở bên bị ảnh hưởng với sự trợ giúp từ ngón trỏ hoặc ngón giữa, nhẹ nhàng nhắm mắt cùng bên

- Dùng một ngón tay để trợ giúp, nhẹ nhàng đẩy một bên miệng về phía giữa, nhẹ nhàng nhắm mắt cùng bên

- Dùng một ngón tay để trợ giúp, nhẹ nhàng đẩy một bên miệng về phía giữa. Một lần nữa, sử dụng một ngón tay, nhẹ nhàng kéo miệng cười.

Nên thực hành trong 2–3 phút, 4-5 lần/ngày để đạt được hiệu quả nhanh chóng.

Có thể nói, liệt cơ mặt sẽ ảnh hưởng đến thẩm mỹ cũng như chất lượng cuộc sống của người bệnh. Tuy nhiên, các bệnh nhân liệt Bell thường sẽ hồi phục sau khoảng vài tháng, giường như không để lại di chứng. Tuy nhiên, điều trị kịp thời là điều cần thiết để giúp người bệnh nhanh hồi phục.