Brazil, phòng thí nghiệm cho tất cả những điều sai lầm về Covid-19

Sự thờ ơ của chính phủ

Nếu Josildo de Moura còn sống thì ông đã có thể kỷ niệm 40 năm ngày cưới với vợ vào tháng 12 năm nay. Thế nhưng người chồng và người cha hết lòng vì gia đình ấy đã trút hơi thở cuối cùng vì Covid-19 hồi tháng 5 vừa qua tại một phòng khám ở ngoại ô thành phố Sao Paolo. Khi ấy, người đàn ông 62 tuổi mòn mỏi chờ được tiêm vaccine, nhưng điều đó đã không xuất hiện.

Bà Cida, vợ ông Josildo de Moura, tâm sự: "Gia đình tôi đã phải chịu mất mát to lớn. Nhưng điều khủng khiếp hơn là hằng ngày, thậm chí hằng giờ, chúng tôi phải chứng kiến thêm nhiều gia đình rơi vào cảnh mất người thân".

Vì sao Brazil - quốc gia có thu nhập trung bình với hệ thống tiêm chủng vaccine phòng bệnh - lại rơi vào tình trạng này? Đối với nhiều người, trách nhiệm thuộc về Tổng thống Jair Bolsonaro thuộc phe cực hữu.

Bà Cida bức xúc phát biểu: ''Lẽ ra Tổng thống đã có thể giúp mọi người thực thi đúng biện pháp. Thế nhưng ông ta lại làm điều trái ngược. Ông ta không quý trọng con người. Đó là tội ác".

Thậm chí trong khi Brazil vẫn đang tiếp tục chôn cất người chết, thì Thượng viện Brazil lại tiếp tục bị chia rẽ về cách đối phó với đại dịch Covid-19. Một phiên điều trần, bắt đầu hồi tháng 4/2021 được phát sóng trực tiếp. Đối với nhiều người, đây là một chương trình truyền hình phải xem, một loạt drama về những thảm kịch và lời khai chấn động.

Người đại diện của hãng vaccine Pfizer (Hoa Kỳ) đã đưa ra những bằng chứng nhức nhối. Ông này cho biết hãng Pfizer đã liên tục đề nghị bán vaccine cho Brazil hồi năm ngoái, nhưng lời yêu cầu này đã bị phớt lờ trong hàng tháng trời. Hơn 100 email không được phản hồi.

Một nhân chứng khác trong cuộc điều tra cũng cáo buộc Tổng thống Bolsonaro phớt lờ những cảnh báo và vấn đề định giá cao quá mức trong một hợp đồng mua vaccine Covid-19 chưa được phê duyệt từ Ấn Độ.

Ông Omar Aziz, nghị sĩ phe đối lập, dã cho tiến hành một cuộc điều tra về vấn đề này. Ông Aziz là một nhân vật có đường lối chỉ trích gay gắt, đến từ bang Amazona vốn bị ảnh hưởng nặng nề vì dịch bệnh. Em trai ông, ông Walid, cũng đã bị tử vong vì dịch bệnh. Ông Aziz còn mất một người bạn thân vì Covid-19 cách đây không lâu.

Ông Aziz tuyên bố: "Thứ cứu mạng sống là 2 liều vaccine dành cho người dân Brazil. Nếu chính phủ mua vaccine sớm thì chúng ta đã cứu được rất nhiều sinh mạng. Chúng ta có một ông Tổng thống không tin vào khoa học. Ông ta tin vào miễn dịch cộng đồng". Nghị sĩ Aziz khẳng định cuộc điều tra của ông không có tính chất đảng phái: "Virus này không chọn đảng chính trị nào. Người dân đang chết dần".

Cái giá phải trả

Khi đại dịch bùng phát ở Brazil thì người đứng đầu chính phủ nước này lại xem nhẹ Covid-19, gọi đây chỉ là một "loại cúm thông thường". Khi trả lời một câu hỏi chất vấn về số ca tử vong vì Covid-19 hồi năm ngoái, ông Bolsonaro chỉ nói rằng "Đó là câu hỏi dành cho phu đào mộ".

Ông Bolsonaro cũng chỉ trích biện pháp giãn cách xã hội, luôn muốn nền kinh tế mở cửa, và cho rằng chỉ những "kẻ ngu ngốc" mới ở nhà. Ông Bolsonaro đã từng bị phạt vì không đeo khẩu trang khi dẫn đầu một cuộc tuần hành bằng xe mô-tô cùng những người ủng hộ.

Trong khi Tổng thống xem nhẹ rủi ro của đại dịch thì Giáo sư Pedro Hallal lo lắng về số nạn nhân bị thiệt mạng vì Covid-19 liên tục tăng tại Brazil. Ông Hallal là một chuyên gia dịch tễ học, dẫn đầu một công trình nghiên cứu về Covid-19 lớn nhất ở Brazil. Là một nhà khoa học và là một người dân Brazil, ông Hallal cho biết, mình đang trải qua một cơn ác mộng.

Ông Hallal nói: "Ai cũng có lúc mơ thấy mình bỗng không thể di chuyển hay cất tiếng. Đây chính xác là cảm giác của tôi trong 16 tháng qua. Tôi đã được đào tạo để hiểu điều gì xảy ra trong đại dịch. Nhưng khi tôi nói về những điều này thì không ai trong chính phủ lắng nghe. Khi chúng ta nói điều này vào ngày hôm nay thì 2.000 người ở Brazil đã chết".

Giáo sư Hallal, người có một vài người bạn chết vì dịch bệnh cho biết, đất nước của ông là một phòng thí nghiệm cho tất cả những điều sai lầm được thực hiện trong đại dịch. Theo nghiên cứu của ông, lẽ ra 400.000 người Brazil có thể thoát chết và 25% trong số 100.000 ca tử vong là bắt nguồn từ việc chính phủ Brazil không ký các hợp đồng vaccine vào năm 2020.

"Những gì không nên làm thì Brazil đã làm trong đại dịch. Hồi tháng 4 năm ngoái, Tổng thống của chúng tôi nói dịch bệnh sẽ kết thúc. Rồi ông ta nói vaccine không an toàn. Điều này khiến Brazil phải trả giá", ông Hallal chia sẻ.

Giáo sư Hallal, người đã đưa ra bằng chứng tại cuộc điều tra gửi đến thông điệp cho Tổng thống Bolsonaro rằng: "Ông hãy từ chức đi. Đây là điều tốt nhất mà ông có thể làm để giúp đất nước Brazil".

Hiện có rất ít khả năng điều này sẽ xảy ra, nhưng ông Bolsonaro đang chịu áp lực từ nhiều phía. Trong khi một cuộc điều tra từ Thượng viện không được kỳ vọng sẽ đưa đến việc trừng phạt tổng thống, Tòa án Tối cao đã ra phán quyết về một cuộc điều tra hình sự. Hiện tỉ lệ ủng hộ ông Bolsonaro đang ở mức thấp kỷ lục nhất từ trước đến nay và đã xảy một loạt các cuộc biểu tình trên toàn quốc.

Nếu Tổng thống Bolsonaro vấp phải sự tổng công kích dữ dội, hay số ca tử vong tăng vọt, ông cũng sẽ không cho thấy những điều này. Ông có các đồng minh chính trị cùng những người ủng hộ trung thành.

Trong bối cảnh quá nhiều người tử vong vì Covid-19 tại Brazil thì bà Cida de Moura vẫn không hiểu tại sao Tổng thống Bolsonaro vẫn còn tại nhiệm. Giống như nhiều người Brazil khác chịu cảnh mất đi người thân vì dịch bệnh, bà Moura hi vọng người chết sẽ có tiếng nói, và có thể có bầu cử vào năm sau, nếu không là năm nay. Khi ấy, có thể tình hình dịch bệnh ở Brazil sẽ có những tín hiệu lạc quan hơn.