Cảnh báo 2 loại dầu thực vật âm thầm bào mòn sức khỏe

Dầu thực vật chỉ an toàn khi sử dụng đúng cách

Cùng với sự "lên ngôi" của đồ ăn nhanh như gà rán, khoai tây chiên hay thực phẩm chế biến sẵn, tỷ lệ mắc các bệnh tim mạch và ung thư tại Việt Nam đang gia tăng ở mức đáng báo động. Các chuyên gia cảnh báo, sự tiện lợi trong ăn uống đang phải trả giá bằng sức khỏe, đặc biệt khi nhiều người vô tình đưa vào cơ thể những loại dầu ăn tiềm ẩn nguy cơ đối với hệ tim mạch.

Không ít người cho rằng chỉ cần sử dụng dầu thực vật là đã an toàn. Tuy nhiên, theo các chuyên gia dinh dưỡng, bản chất "thực vật" không đồng nghĩa với lành mạnh tuyệt đối. Dưới tác động của quy trình sản xuất công nghiệp hoặc thói quen nấu nướng chưa đúng cách, nhiều loại dầu ăn có thể bị biến chất, tạo ra các hợp chất gây xơ vữa động mạch, thậm chí làm tăng nguy cơ ung thư.

Nhiều nghiên cứu quy mô lớn, trong đó có nghiên cứu theo dõi hơn 520.000 người trưởng thành trong khoảng 16 năm, ghi nhận việc sử dụng các loại dầu thực vật giàu chất béo không bão hòa như dầu ô liu, dầu hạt cải (canola), dầu ngô để thay thế mỡ động vật và bơ có liên quan đến giảm nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch và giảm tử vong chung.

Tuy nhiên, các nghiên cứu cũng cảnh báo rằng khi dầu thực vật bị đun nóng quá mức, chiên rán ở nhiệt độ cao hoặc tái sử dụng nhiều lần, cấu trúc dầu sẽ bị phân hủy, tạo ra các sản phẩm oxy hóa lipid, peroxide và aldehyde – những chất có thể gây viêm, tổn thương tế bào và làm tăng nguy cơ bệnh tim mạch, thậm chí ung thư.

Hai loại dầu thực vật có hại cho tim mạch

Bên cạnh đó, không ít người vẫn cho rằng mọi loại dầu thực vật đều tốt cho sức khỏe và có thể sử dụng tùy ý trong nấu nướng hằng ngày. Thế nhưng, theo các chuyên gia, đây là một quan niệm chưa đầy đủ; sự đánh đồng này có thể khiến người tiêu dùng lựa chọn và sử dụng dầu ăn không phù hợp, từ đó tiềm ẩn những rủi ro đối với sức khỏe.

Theo TS Lê Thị Hương Giang, Trưởng khoa Dinh dưỡng và Tiết chế, Bệnh viện 19-8, hai loại dầu ăn người tiêu dùng cần đặc biệt hạn chế là dầu dừa và dầu cọ. Đây là những loại dầu chứa hàm lượng acid béo bão hòa cao, không có lợi cho sức khỏe tim mạch nếu sử dụng thường xuyên. Nguy cơ càng tăng lên khi các loại dầu này được dùng để chiên rán ở nhiệt độ cao hoặc tái sử dụng nhiều lần.

Thói quen chiên đi chiên lại dầu ăn vẫn khá phổ biến trong nhiều gia đình, với quan niệm dầu còn trong thì vẫn có thể dùng tiếp. Trên thực tế, ngay từ lần gia nhiệt đầu tiên ở nhiệt độ cao, cấu trúc hóa học của dầu đã bắt đầu bị phá vỡ. Quá trình này làm hình thành các chất oxy hóa và chất béo chuyển hóa - yếu tố làm tăng cholesterol xấu (LDL), giảm cholesterol tốt (HDL), từ đó thúc đẩy nguy cơ tắc nghẽn mạch máu, đột quỵ và bệnh tim mạch.

Các chuyên gia khuyến cáo, dầu ăn chỉ nên sử dụng một lần. Phần dầu thừa sau khi chiên rán cần được thấm bỏ, tuyệt đối không tái sử dụng cho bữa ăn của con người, dù bề ngoài dầu vẫn còn trong.

Về lựa chọn dầu ăn trong chế biến hằng ngày, TS Giang cho rằng nên ưu tiên các loại dầu thực vật giàu acid béo không bão hòa như dầu đậu nành, dầu gạo, dầu hướng dương, dầu ôliu, dầu hạt cải. Một số loại dầu như dầu lạc, dầu mè có thể dùng ở mức nhiệt vừa phải. Những loại dầu này chứa các acid béo Omega-3, 6, 9, giúp giảm cholesterol xấu, hỗ trợ bảo vệ tim mạch và kiểm soát mỡ máu.

Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả, dầu ăn cũng cần được sử dụng đúng cách và luân phiên hợp lý. Chẳng hạn, dầu ôliu phù hợp cho trộn salad, dầu gạo có thể dùng để chiên rán ở mức độ vừa phải, trong khi dầu đậu nành thích hợp cho các món xào nhanh. Bên cạnh đó, cần hạn chế các món chiên ngập dầu và bổ sung chất béo lành mạnh từ cá béo, các loại hạt để cân bằng dinh dưỡng.

Ngoài dầu thực vật, mỡ lợn vẫn được nhiều gia đình Việt sử dụng. Theo TS Giang, mỡ lợn không phải hoàn toàn có hại nếu dùng với lượng vừa phải, được chế biến sạch và không tái sử dụng nhiều lần. Mỡ lợn chứa một số vitamin tan trong dầu có lợi cho cơ thể, song cần đặc biệt hạn chế ở người có rối loạn mỡ máu, bệnh tim mạch, béo phì.

Tựu trung, việc lựa chọn dầu ăn hay mỡ động vật không chỉ nằm ở nguồn gốc, mà quan trọng hơn là cách sử dụng và sự cân đối trong từng bữa ăn. Ăn uống hợp lý, đa dạng nguồn chất béo và hạn chế chiên rán quá mức chính là chìa khóa giúp bảo vệ sức khỏe tim mạch lâu dài.