Cấp cứu cụ bà 69 tuổi gần đứt lìa cẳng tay, chuyên gia tư vấn cách bảo tồn chi khi xảy ra tai nạn

Cụ bà 69 tuổi gần đứt lìa cẳng tay do cưa cắt

Ngày 10/10, BV Hữu nghị Việt Nam - Cu Ba Đồng Hới (Quảng Binh) cho biết, các bác sĩ của BV vừa nối thành công cẳng tay bị đứt gần lìa cho cụ bà N.T.Q. (69 tuổi, trú tại thị xã Ba Đồn, Quảng Bình) do bị tai nạn lao động.

Trước đó, bệnh nhân được đưa vào Khoa Cấp cứu của BV trong tình trạng sốc mất máu kèm cẳng tay phải bị đứt gần lìa do máy cưa cắt. Thời gian tính từ khi cưa cắt đến nhập viện khoảng 2 tiếng.

Sau khi tiếp nhận bệnh nhân, các bác sĩ đã tiến hành hồi sức tích cực, đồng thời vận chuyển khẩn trương lên phòng mổ. Tại phòng mổ, các bác sĩ vừa tiến hành truyền máu, hồi sức tích cực, vừa tiến hành mổ cấp cứu cho bệnh nhân.

BS. Phan Duy Đạt, Khoa Ngoại lồng ngực (BV Hữu nghị Việt Nam - Cu Ba Đồng Hới), cho biết, khu vực vết thương dập nát khá nhiều kèm nhiều dị vật như đất, đá, mảnh gỗ, mùn cưa,… Đứng trước một bệnh nhân đứt lìa chi trên có hai sự lựa chọn là cắt cụt chi và nối lại chi cho bệnh nhân. Tuy nhiên, việc cắt cụt chi không chỉ làm mất sự toàn vẹn thân thể mà còn ảnh hưởng đến tâm lý người bệnh và gia đình cũng như sự hoà nhập cộng đồng, khả năng sinh hoạt và lao động về sau của bệnh nhân.

Sau khi cân nhắc, kíp mổ đã tiến hành cắt lọc và làm sạch vết thương. Sau đó, kíp mổ tiến hành khâu nối lại chi cho người bệnh.

Các kỹ thuật khó và phức tạp lần lượt được thực hiện nhằm giữ lại phần tay bị đứt gần lìa cho người bệnh. Ví như, kíp mổ kết hợp xương bằng nẹp vít để giữ trục chi; tiến hành vi phẫu nối mạch chi bao gồm 2 động mạch quay, động mạch trụ, tĩnh mạch đầu, tĩnh mạch nền; tiến hành vi phẫu khâu nối thần kinh và gân cơ cho bệnh nhân.

Sau 6 tiếng phẫu thuật, bệnh nhân huyết động ổn định và cẳng tay được khâu nối thành công. Sau hậu phẫu, người bệnh ổn định, được chuyển về khoa Ngoại Lồng ngực Tim mạch để tiếp tục điều trị.

Công tác chăm sóc vết thương sau mổ cũng khá phức tạp. Các bác sĩ đã dùng liệu pháp chống đông máu để duy trì lưu thông mạch máu và sử dụng hệ thống hút áp lực âm liên tục (VAC) để điều trị khuyết hổng phần mềm còn lại vùng cẳng tay. Khi khuyết hổng phần mềm lên mô hạt tốt, các bác sĩ tiếp tục tiến hành phẫu thuật điều trị theo phương pháp căng giãn da.

Sau 1 tháng điều trị tại Khoa Ngoại Lồng ngực Tim mạch của BV, vết thương của bệnh nhân đã được khâu kín lại hoàn toàn. Hiện tại, cẳng tay được cứu sống giờ đây đã lành vết thương và hồi phục một phần về cảm giác cũng như vận động. Về mặt chức năng, tay bệnh nhân cảm nhận được cảm giác đau và nóng lạnh, có cử động được cổ bàn và các ngón tay. Các thao tác cũng như cảm giác sâu đang trong tiến trình phục hồi.

Thời gian vàng để nối chi đứt rời

Tai nạn lao động có có thể xảy ra với bất kỳ ai, và đây cũng là nguyên nhân khiến nhiều bệnh nhân bị đứt lìa (hoặc gần lìa) chi trên, chi dưới. Bác sĩ Hoàng Mạnh Vững (BV TƯ Quân đội 108) cho biết, thời gian qua BV đã thực hiện thành công nhiều ca vi phẫu trồng ngón và chi thể bị đứt rời do tai nạn, chủ yếu là chi trên. Đa phần là thành công với khả năng hồi phục tốt sau phẫu thuật nếu phần chi bị đứt gọn, sạch, đến sớm và bảo quản đúng cách.  

Bác sĩ Vững cho biết, sau khi chi thể bị đứt rời, phần bị đứt sẽ bị ngừng cung cấp máu. Do đó, các tế bào mô sẽ dần dần tổn thương theo thời gian và chết đi. Việc bảo quản chi thể đúng cách sẽ kéo dài thời gian sống của mô, ngược lại nếu bảo quản sai phương pháp không những không bảo tồn được mô mà có thể khiến mô bị tổn thương nặng hơn. 

Thời gian chịu đựng sự thiếu máu nuôi của mỗi loại mô một khác, ngắn nhất là bắp thịt (chỉ trong 2 tiếng ở nhiệt độ trên 20 độ C). Trong môi trường lạnh (dưới 10 độ C), thời gian chịu đựng sẽ tăng lên tới 4-6 tiếng. Do đó, bảo quản chi đứt lìa ở môi trường lạnh là phương pháp đơn giản nhất để duy trì sự sống cho tổ chức mô.

Về thời gian vàng để cứu sống chi thể đứt rời, theo y văn thì có thể đến 12 tiếng tính từ khi bị đứt cho đến khi khôi phục thành công tuần hoàn cho phần chi thể đứt rời, tuy nhiên chức năng có thể hạn chế. Thời gian lý tưởng để nối chi thể bị đứt rời là 6 tiếng tính từ lúc bị đứt đến lúc các bác sĩ khôi phục được tuần hoàn cho phần chi thể đứt rời nếu chi thể được bảo quản đúng cách.

Cách xử trí ban đầu bệnh nhân bị chi thể bị đứt đúng cách

Đối với người cấp cứu: Cần vệ sinh tay bằng xà phòng hoặc các dung dịch sát khuẩn, đi găng tay y tế hoặc găng tay sạch, tránh tiếp xúc trực tiếp tay với phần chi thể đứt rời

Với bệnh nhân (phần trung tâm của chi thể bị đứt): Rửa vết thương bằng nước sạch hoặc dung dịch nước muối sinh lý; sau đó băng kín vết thương bằng vải sạch hoặc gạc vô trùng.

Đối với tai nạn đứt lìa ngón tay, chỉ cần băng ép lên vết thương là đủ. Nếu đứt lìa bàn tay, bàn chân, cần làm thêm garô để tránh chảy máu. Theo đó, dùng băng hay dây vải quấn vài vòng phía trên mỏm cụt khoảng 10cm, đút một cây gỗ và xoắn vài vòng cho đến khi máu ngưng chảy, không siết quá chặt. Ghi nhận thời điểm làm garô và chuyển nạn nhân đến cơ sở y tế gần nhất. Nếu đi xa, cứ sau 90 phút, cần nới garô 5 phút.

Với phần chi đứt lìa (phần ngoại vi): Cầm nắm nhẹ, rửa sạch bằng nước sạch hoặc nước muối sinh lý. Không được rửa bằng xà phòng hoặc hóa chất.

- Bọc kín bằng gạc hoặc vải sạch (chú ý không bọc quá dày) quanh phần đứt lìa rồi cho vào túi ni lông mỏng, buộc kín miệng túi để nước không thể thấm vào.

- Đặt túi vào thùng đá lạnh, thau chứa đá lạnh, hoặc đơn giản nhất là cho vào trong một túi nhựa khác có chứa đá lạnh. Mục đích của quấn băng vải quanh phần chi đứt lìa là để chi không tiếp xúc trực tiếp với đá lạnh.

- Nếu bộ phận cơ thể chưa đứt lìa hoàn toàn mà vẫn còn dính lại trên da, không nên cắt rời, kể cả trường hợp gần như đứt hoàn toàn. Thay vào đó, bạn nên dùng dùng gạc băng lại, đặt túi đá bên cạnh để giữ nhiệt, tránh đặt đá trực tiếp lên vết thương.

Chuyển nhanh bệnh nhân đến cơ sở y tế có đủ khả năng thực hiện kỹ thuật vi phẫu trồng chi thể đứt lìa, tránh đi lòng vỏng lãng phí thời gian vàng để có thể cứu sống chi thể.