Chuyên gia: Cần nâng dần nền tiền lương đóng BHXH để người lao động được an sinh bền vững

Trong dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đang được lấy ý kiến nhân dân, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội cho biết: Từ năm 2016, sau khi Luật BHXH năm 2014 có hiệu lực, mức tiền lương làm căn cứ đóng tăng không đáng kể, chỉ tăng theo sự điều chỉnh mức tăng tiền lương tối thiểu vùng hàng năm. Qua thực tế cho thấy, mặc dù Luật BHXH hiện hành và các văn bản hướng dẫn chi tiết mức tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH nhưng không ít doanh nghiệp vẫn tồn tại 3 loại thu nhập, bao gồm: Thu nhập để làm căn cứ đóng BHXH; Thu nhập để doanh nghiệp thực hiện quyết toán và thu nhập thực tế chi trả cho người lao động.

Theo Bộ LĐ-TB&XH, thu nhập để làm căn cứ đóng BHXH luôn ở mức thấp nhất, chỉ bằng mức lương tối thiểu vùng, cộng 7% đối với lao động đã qua đào tạo nghề và cộng thêm 5% hoặc 7% đối với lao động làm nghề hoặc công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm. Điều này sẽ ảnh hưởng rất lớn đến mức hưởng các chế độ BHXH, đặc biệt là mức hưởng lương hưu khi về già.

Đồng quan điểm, TS. Nguyễn Thị Thanh Thủy, Trung tâm Nghiên cứu Giới, Gia đình và Phát triển cộng động đồng, cho rằng: Nhìn chung, nền tiền lương để đóng BHXH cho người lao động hiện nay khá thấp sẽ không đảm bảo được an sinh cả trước mắt và lâu dài. Nhiều lao động cho rằng cuộc sống khó khăn trước mắt cần phải lo, tăng mức nền đóng BHXH làm cuộc sống thêm eo hẹp; lại càng không thể chờ đợi sau 20, 30 năm để hưởng được lương hưu. Tuy nhiên, những lao động này lại quên các chế độ sát sườn, có thể cần trước mắt là các chế độ ốm đau, thai sản, bệnh nghề nghiệp… hưởng mức cao hơn. Đồng thời, lao động khi về già có được mức lương hưu cao hơn, đảm bảo an sinh bền vững hơn.

TS. Thanh Thuỷ ủng hộ phương án tăng nền tiền lương đóng BHXH, bởi theo quy định, đóng BHXH bắt buộc trong khoảng 26%, doanh nghiệp đóng 18%, còn lại người lao động đóng 8%. Nếu tính nền mức đóng bao gồm cả thu nhập phát sinh trong tháng thì phần đóng thêm BHXH của người lao động sẽ không tăng nhiều - chỉ dao động trong vài trăm ngàn đồng, trong khi các chế độ được hưởng tăng lên.

Thực tế hiện nay, các doanh nghiệp thường “lách luật”, biến đổi tiền lương người lao động sang các khoản thu nhập khác như khoán sản phẩm, tăng năng suất lao động, lương chuyên cần, tiền thưởng tháng, quý… nhằm làm giảm nền tiền lương làm căn cứ đóng BHXH cho người lao động. Điều này ảnh hưởng và thiệt thòi cho người lao động về lâu dài. Vì vậy, rất cần ban soạn thảo có quy định chặt chẽ, khắc phục tình trạng này. 

Mặt khác, việc nâng nền tiền lương đóng BHXH bắt buộc cũng hướng đến làm tăng trách nhiệm xã hội của chủ sử dụng lao động với đời sống của người lao động. Chính vì vậy, rất cần đẩy mạnh hơn nữa hoạt động tuyên truyền, giải thích để người lao động và chủ sử dụng lao động hiểu rõ, ủng hộ.  

Cùng quan điểm về thực tế mức đóng BHXH ở các doanh nghiệp trên nền tiền lương tối thiểu là khá thấp, ông Lê Đình Quảng, Phó trưởng Ban Chính sách - Pháp luật (Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam), cho rằng, sửa đổi Luật BHXH rất cần xem xét, bổ sung quy định về căn cứ đóng BHXH của khu vực doanh nghiệp tiến tới ít nhất bằng khoảng 60% tổng tiền lương và các khoản thu nhập khác có tính chất lương của người lao động. Theo ông Quảng, cần phải dần dần nâng mức đóng BHXH lên. Theo các nghiên cứu và khuyến cáo của Tổ chức Lao động quốc tế, mức đóng của nước ta khá thấp nhưng tỷ lệ hưởng lương hưu so với mức đóng là khá cao so với các nước khác.

Ông Lê Đình Quảng đề xuất: Một mặt cần tiếp tục hoàn thiện quy định về mức sàn tiền lương đóng BHXH, mặt khác cần thực thi nghiêm các quy định pháp luật, buộc các doanh nghiệp phải đóng đúng và đóng đủ, theo nguyên lý "đống thiếu cũng là vi phạm pháp luật" thì mới có thể đảm bảo được quyền lợi người lao động.