Đưa bánh đá trở thành sinh kế bền vững của phụ nữ dân tộc thiểu số và miền núi cực Bắc

Món bánh đá gói trọn ký ức của người vùng cao

Đến với cao nguyên đá Đồng Văn, Phố Cáo, Sà Phìn, Mèo Vạc, Quản Bạ, hay phường Hà Giang 1, Hà Giang 2… của tỉnh Tuyên Quang, nhiều du khách thường chọn mèn mén, thắng cố, bánh chưng gù hay chè Shan tuyết… để thưởng thức. Thời gian gần đây, một món ăn mộc mạc khác đang trở thành món được yêu thích, đó là bánh đá. 

Sở hữu vẻ ngoài gần giống với món bánh gạo Tokbokki của Hàn Quốc, lại có màu trắng, màu vàng, màu xanh bắt mắt, món bánh đá dân dã, quen thuộc của người dân tộc Dao, Nùng đã trở thành món đặc sản phải thử và mua về làm quà của khách phương xa.

Đón chúng tôi vào tham quan xưởng sản xuất bánh đá tại xã Sà Phìn, chị Thào Thị Dính cho biết, để làm được những chiếc bánh đá dẻo, thơm, cần phải trộn gạo tẻ, gạo nếp loại ngon theo tỷ lệ riêng, rồi đem ngâm với nước từ 4 - 5 tiếng. Khi gạo ngâm xong sẽ để ráo, mang đi nghiền thành bột mịn; sau đó đồ đến khi gạo chín nhừ rồi mang ra giã đến khi gạo dẻo và nặn thành những khối bánh lớn. Bánh tiếp tục được phơi khô đến mức cứng chắc lại như đá. Đó cũng chính là lý do người dân gọi bánh bằng cái tên gần gũi: Bánh đá. Những chiếc bánh đá còn được pha thêm sắc màu tự nhiên từ các loại lá dứa, lá cẩm, hoa đậu biếc, nghệ hay gấc để có màu sắc đẹp mắt.

Chị Dính chia sẻ thêm, trước đây, do không có tủ lạnh, lại muốn bảo quản bánh để dùng dần, người dân tộc Dao, Nùng thường nặn thành từng khuôn bánh to, sau đó đem phơi khô để cất đi ăn dần. Mỗi lần lấy bánh ra ăn thường phải ngâm bánh trong nước lạnh từ 6-8 giờ rồi mới cắt bánh ra để chế biến. Nhưng giờ đây, các cơ sở sản xuất bánh đá đã cắt bánh thành từng miếng tròn hay miếng dài, từ 1-2cm để thuận tiện khi chế biến món ăn như: Nhúng lẩu, chiên, nướng... 

Bên cạnh đó, để tăng năng suất, chị Dính đã áp dụng các máy móc như: Máy nghiền bột, máy ép bánh, máy hút chân không để sản phẩm không chỉ đẹp mắt mà còn đảm bảo vệ sinh, phù hợp nhu cầu của thị trường.

Tạo sinh kế bền vững cho phụ nữ dân tộc thiểu số và miền núi

Trong xưởng nhỏ của chị Thào Thị Dính luôn có khoảng gần chục chị em phụ nữ dân tộc thiểu số làm việc không ngơi tay để kịp đưa món bánh đá đến với các khu chợ, cửa hàng tại địa phương và gửi hàng cho khách ở xa. Với bản thân chị Dính, chị cũng thường xuyên sử dụng các mạng xã hội như facebook, tiktok, zalo… để giới thiệu quy trình sản xuất, cách chế biến món bánh đá, đến với khách hàng. Nhờ sự phát triển của mạng xã hội, món bánh đá đã vượt ra khỏi phạm vi những phiên chợ vùng cao và trở thành món đặc sản có mặt tại Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và nhiều tỉnh thành khác. 

Các chị em phụ nữ dân tộc thiểu số như chị Thào Thị Dính không chỉ cặm cụi làm bánh mà đã tiếp cận kỹ năng livestream bán hàng, tự đóng gói và gửi hàng liên tỉnh. Câu chuyện từ những phiên chợ nhỏ đã dần chuyển thành hoạt động thương mại rộng lớn hơn, chuyên nghiệp hơn. Nhiều phụ nữ mạnh dạn mở rộng sản xuất, liên kết thành tổ nhóm và thành lập hợp tác xã.

Trong số đó, Hợp tác xã Trung Hiếu do chị Phùng Thị Thu Minh điều hành là một điểm sáng. Mỗi ngày, hai cơ sở sản xuất của hợp tác xã tại phường Hà Giang 2 và xã Đồng Văn đã đưa ra thị trường khoảng 500kg bánh đá thành phẩm, tạo việc làm thường xuyên cho nhiều phụ nữ địa phương với thu nhập ổn định từ 4-6 triệu đồng/người/tháng.

Những người phụ nữ dân tộc thiểu số như chị Dính, chị Minh đang đưa một món ăn truyền thống thành sản phẩm thương mại có giá trị, đưa món bánh dân giã, truyền thống nơi cao nguyên đá đang có một hành trình dài hơn, đến với nhiều vùng miền hơn, góp phần phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi nơi cực Bắc Tổ quốc.