Giảm 70% ca cấp cứu liên quan thuốc lá mới sau 10 tháng có lệnh cấm

Chủ động chặn đứng hiểm họa thuốc lá mới

Thống kê tại Việt Nam cho thấy tốc độ gia tăng sử dụng TLĐT, TLNN trong thanh thiếu niên ở mức đáng báo động. Tỷ lệ học sinh 13–17 tuổi sử dụng TLĐT tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,2% năm 2023; riêng nhóm 13–15 tuổi tăng từ 3,5% năm 2022 lên 8% năm 2023. Theo các chuyên gia, đây là "lời cảnh báo rõ ràng" về mức độ thâm nhập mạnh mẽ của sản phẩm vào trường học và môi trường thanh thiếu niên.

Trước tình hình đó, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 173/2024/QH15, chính thức cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, vận chuyển, chứa chấp và sử dụng TLĐT, TLNN cùng các sản phẩm thuốc lá mới từ năm 2025. Đây được đánh giá là một động thái quyết liệt nhằm bảo vệ thế hệ trẻ khỏi nguy cơ nghiện nicotine và các chất gây hại.

Hiệu quả bước đầu đã được ghi nhận. Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết số ca cấp cứu liên quan TLĐT và TLNN giảm gần 70% chỉ trong 10 tháng sau khi lệnh cấm được thông qua. Đồng thời, tình trạng quảng cáo, tiếp thị sản phẩm tràn lan trên mạng xã hội – vốn nhắm trực tiếp vào giới trẻ bằng hình ảnh đẹp mắt, hương vị trái cây, kẹo ngọt gần như biến mất. Điều này giúp giảm đáng kể khả năng tiếp cận của thanh thiếu niên với những sản phẩm gây nghiện mạnh.

Theo TS. Ulysses Dorotheo – Giám đốc Liên minh Phòng chống tác hại thuốc lá Đông Nam Á (SEATCA), hơn 40 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới đã ban hành lệnh cấm TLĐT, TLNN hoặc cả hai. Ông đặc biệt nhấn mạnh việc các lập luận "giảm hại 95%" hay "nicotine vô hại" đều là tuyên bố mang tính dẫn dắt của ngành công nghiệp thuốc lá.

"TLĐT, TLNN đều gây hại. Với giới trẻ, việc sử dụng thuốc lá – dù ở dạng nào – đều là khởi đầu cho những tác động tiêu cực đối với sức khỏe. Nicotine trong các sản phẩm này có thể gây nghiện mạnh hơn nhiều so với thuốc lá điếu"- TS. Dorotheo nhấn mạnh. Ông cũng cảnh báo nguy cơ "sử dụng kép" tức là vừa hút thuốc lá điếu vừa dùng TLĐT, vượt xa nguy hại của từng sản phẩm đơn lẻ.

Một số quốc gia có cách tiếp cận mạnh mẽ để đối phó với tác động của thuốc lá mới. Tại Campuchia, ngày 6/6/2025, Thủ tướng Hun Manet đã ký nghị định đưa sản xuất TLĐT vào danh mục cấm đầu tư, tuyên bố thẳng thắn rằng "Campuchia nói không với thuốc lá điện tử".

Bên cạnh đó, Singapore cũng kiên định bảo vệ thanh thiếu niên khi bác bỏ các luận điểm có lợi cho ngành công nghiệp thuốc lá và khẳng định lệnh cấm vape được xây dựng dựa trên bằng chứng khoa học về mức độ gây nghiện và các hóa chất độc hại.

Cần xây dựng khung pháp lý chặt chẽ

TS. Dorotheo cho biết đến nay chưa có quốc gia nào bị kiện lên WTO vì cấm thuốc lá mới, bởi Hiệp định TBT của WTO cho phép các quốc gia áp dụng biện pháp nhằm bảo vệ sức khỏe con người và môi trường. Tuy nhiên, ông lưu ý Việt Nam cần xây dựng khung pháp lý chặt chẽ, đặc biệt là các quy tắc nhằm ngăn chặn sự can thiệp của ngành công nghiệp thuốc lá vào quá trình xây dựng chính sách.

TS. Angela Patt – Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam – nhận định Nghị quyết 173 của Quốc hội đã phát huy tác dụng răn đe rõ rệt. Tuy nhiên, để tối đa hóa lợi ích sức khỏe cộng đồng, Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, đảm bảo không tồn tại bất cứ trường hợp ngoại lệ hay kẽ hở nào.

Bà khuyến nghị Quốc hội cần tích hợp đầy đủ lệnh cấm thuốc lá mới vào các văn bản luật; đồng thời xác định rõ TLĐT, TLNN là ngành nghề bị cấm kinh doanh. Việc này sẽ tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho các lực lượng chức năng trong quá trình thực thi.

Từ góc độ chính sách, ông Nguyễn Tuấn Lâm – đại diện WHO tại Việt Nam đưa ra đề xuất cần đưa quy định cấm TLĐT, TLNN vào Luật Đầu tư (sửa đổi) sớm ban hành nghị định quy định rõ định nghĩa sản phẩm, mức xử phạt đối với các hành vi sử dụng hoặc chứa chấp, đồng thời tăng cường kiểm tra, xử lý nguồn cung bất hợp pháp, bao gồm nhập lậu, buôn bán, tàng trữ và quảng cáo trái phép.

"Việt Nam cần thực hiện chiến dịch ra quân mạnh mẽ, duy trì thường xuyên như chiến dịch đội mũ bảo hiểm hay cấm uống rượu bia khi lái xe"- ông Lâm nhấn mạnh.