Gian nan hành trình chăm sóc bà mẹ, trẻ em của nữ y sĩ cơ sở
Y sĩ Quỳnh Nga thăm khám cho sản phụ và trẻ sơ sinh tại nhà
"Tôi rất thích hình ảnh ngọn hải đăng, nơi những thuyền nhân nhờ vào đó mà tìm được về bờ. Là một y sĩ, mỗi khi gặp khó khăn, tôi lại nghĩ đến ngọn đèn thắp sáng những con đường tăm tối, giúp người bệnh vượt qua nỗi lo âu".
Tôi là Hoàng Thị Quỳnh Nga, y sĩ tại Trạm Y tế xã Krông Á, tỉnh Đắk Lắk, nơi có 99% là đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống. Hồi còn là sinh viên, tôi từng mường tượng về hình ảnh mình trong chiếc áo blouse trắng, làm việc trong môi trường bệnh viện huyện sáng sủa, đầy đủ máy móc hiện đại.
Nhưng thực tế tại xã Krông Á lại hoàn toàn khác, gắn với công việc của tôi là những con đường đất đỏ lầy lội mùa mưa, áo blouse dính bùn, và chiếc ba lô nặng trĩu dụng cụ y tế trên vai.
Những chuyến đi gieo niềm tin
Trước kia, khi tuyến Trường Sơn Đông chưa được hoàn thành, mỗi chuyến đi đến trạm hay đến nhà sản phụ có khi mất 2-3 tiếng. Đường đất đỏ mùa mưa thì trơn trượt, xe dễ sa xuống ổ gà, có khi ngã, người lấm lem bùn đất. Có những ngày, chúng tôi phải dắt bộ từng đoạn đường dài mới đến được nhà bà con.
Đường đến với bà con thôn bản có lúc lầy lội, gập ghềnh
Giờ đây, con đường đã được hoàn thiện, việc đi lại có phần thuận lợi hơn, nhưng vẫn còn nhiều trở ngại. Có những hôm, để đến điểm tiêm chủng ngoài trạm ở bốn thôn xa trung tâm xã, chúng tôi phải đi hơn một tiếng đồng hồ.
Việc đi lại rất vất vả không phải là rào cản lớn nhất với người cán bộ y tế cơ sở. Rào cản lớn nhất là trình độ dân trí trên vùng cao còn nhiều hạn chế.
Việc cứu người ở cơ sở không chỉ là thăm khám, cấp thuốc chữa bệnh mà chúng tôi còn có nhiệm vụ nâng cao nhận thức về chăm sóc sức khỏe cho bà con.
Những chuyến đi của tôi về các thôn xa đã trở thành lịch trình quen thuộc hằng tháng. Nhờ sự kết nối của y tế thôn, bà con tập trung ở một ngôi nhà đơn sơ giữa làng, kiên nhẫn chờ tôi. Hình ảnh ấy làm tan hết mệt mỏi của việc vất vả vượt đường đồi núi.
Trong tay tôi chỉ có vài dụng cụ rất giản dị: chiếc máy đo tim thai cầm tay, một thước dây, máy huyết áp và cái nhiệt kế nhỏ. Vậy mà mỗi lần đặt ống nghe lên bụng bầu, nghe thấy nhịp tim thai đập đều, nhìn ánh mắt an tâm của người mẹ trẻ, tôi lại thấy lòng mình rộn lên niềm vui. Chính sự kiên trì đó đã gieo vào bà con niềm tin dành cho nhân viên y tế, để rồi mỗi buổi khám thai trở thành một cuộc gặp gỡ ấm áp, nơi mọi người cùng động viên và chia sẻ với nhau.
"Tôi ở xa trạm y tế, đường khó đi, nhiều khi mưa lầy lội. Có cán bộ xuống tận thôn, tôi mừng lắm. Nghe tim con đập, tôi thấy yên tâm hơn. Trước đây tôi không biết nhiều, giờ được nhắc nhở cách chăm con, tôi cũng yên lòng."
Chị Thào Thị Lười, thôn Ea Kông
Có hôm, khi tôi chuẩn bị rời trạm về thì có người chở tới một bé gái, nặng 3,8kg, sinh thường tại nhà được một tuần. Bé cả ngày không đi tiểu, nên gia đình lo lắng đưa đến. Tôi thăm khám, tư vấn cho gia đình, trong lòng thấy thương người mẹ trẻ phải vượt cạn tại nhà.
Hôm sau, tôi xuống tận nhà sản phụ. Căn nhà đơn sơ, sản phụ ngồi ôm con, gương mặt còn hốc hác sau sinh. Chị không nói nhiều, chỉ im lặng nhìn con, ánh mắt đầy mệt mỏi nhưng chan chứa tình thương.
Kỷ niệm tôi nhớ mãi là vào ngày 4/1/2024, chị Sùng Thị Kia (sinh năm 2000, thôn 7A, xã Krông Á - trước đây là xã Cư San) sinh bé thứ hai ngay tại nhà, dù trạm y tế xã cách đó khoảng 200 mét. Chị đã được y tế thăm khám tại nhà 3 lần, được tư vấn cặn kẽ rằng nên sinh con tại cơ sở y tế để an toàn cho cả mẹ và bé. Thế nhưng, vì gia đình khó khăn, nhận thức còn hạn chế, chị vẫn giữ chọn sinh tại nhà.
Đến tận nhà thăm khám và theo dõi sức khỏe thai kỳ
Một tuần sau khi sinh, bé có biểu hiện bất thường. Gia đình đưa bé đến bệnh viện khám và được chẩn đoán nghi ngờ uốn ván sơ sinh. Cả nhà hoang mang, chỉ biết khóc. May mắn thay, kết quả sau cùng cho thấy bé chỉ bị ốm, nhưng phải nằm viện điều trị suốt 10 ngày mới ổn định.
Ngày em bé xuất viện về nhà, tôi đã xuống thăm. Căn nhà nhỏ, trống trải, bên trong là hai đứa trẻ cách nhau chỉ một năm tuổi. Nhìn đứa con đầu của chị mới 15 tháng tuổi, khát sữa mà trong nhà chẳng có nổi hộp sữa, chỉ biết ăn cơm chan nước, lòng tôi không khỏi chùng lại. Khi ấy, tôi cùng chị Dung - y tế thôn 7 - đã không ngần ngại góp tiền mua cho cháu một thùng sữa để phần nào san sẻ khó khăn với gia đình.
Chồng chị đi làm thuê xa, một mình gánh gồng nuôi cả gia đình, nên việc chăm sóc hai con nhỏ chồng chất khó khăn. Tôi đã dành thời gian tư vấn thêm cho chị về kế hoạch hóa gia đình, biện pháp tránh thai phù hợp để bảo vệ sức khỏe sinh sản, cũng như hướng dẫn đưa bé đi tiêm phòng đầy đủ theo lịch.
Rời nhà chị Kia, tôi càng thấm thía hơn, phía sau mỗi ca sinh tại nhà là biết bao hiểm nguy. Nhưng từ những câu chuyện như thế, nhận thức của người dân dần thay đổi - chậm thôi, nhưng chắc chắn và bền vững.
Những buổi tuyên truyền luôn có rất đông người dân đến tham gia
Ngày 20/10/2023, chị Hoàng Thị Xanh - một sản phụ người Mông ở thôn Ea Krông - cũng sinh con ngay tại nhà dù trong suốt thai kỳ, chị đã được khám thai, theo dõi và tư vấn cẩn thận. Điều này khiến nguy cơ tai biến trong và sau sinh luôn rình rập.
Ngay sáng hôm sau, khi nhận được thông báo từ chị Hoàng Thị Trang - y tế thôn Ea Krông, tôi lập tức lên đường. Đến được nhà chị Xanh, tôi nhanh chóng thăm khám sau sinh cho cả mẹ và bé, kiểm tra sản dịch, hướng dẫn cách giữ vệ sinh, tư vấn theo dõi những dấu hiệu bất thường và động viên gia đình đưa bé đi tiêm chủng đầy đủ để phòng bệnh.
Trên đường về nhà, trầy trật với con đường lầy lội, tôi tự nhủ, mình chỉ đi rồi về, còn họ, họ gắn bó với nơi đây cả đời người, thậm chí, từ đời này qua đời khác. Nếu họ vẫn giữ nếp sống cũ, thì sẽ có nhiều hệ lụy cho sức khỏe của sản phụ và trẻ sơ sinh. Nếu không có sự vào cuộc của y tế cơ sở, thì thế hệ này nối tiếp thế hệ khác, vẫn chìm trong bóng tối. Những kỷ niệm như vậy là động lực to lớn để tôi bước đi trên hành trình không bằng phẳng (cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng).
Làm việc tại một xã vùng 3, tôi nhận ra giá trị thực sự của nghề y. Tôi cảm thấy mình thực sự cần thiết cho từng gia đình, từng đứa trẻ. Nhiều lúc nhìn quần áo lấm lem bùn đất, tôi tự ví mình như "cô con gái nhà nông" lên núi gieo hạt sức khỏe, gieo hạt niềm tin cho bà con. Được bà con tin tưởng gọi tên trong lúc khó khăn, tôi có động lực lớn để thêm yêu, thêm gắn bó với nghề.
Sứ mệnh thầm lặng
Sức khỏe, nụ cười của bà con là động lực để tôi tiếp tục con đường đã chọn, nỗ lực vì sức khỏe cộng đồng.
Năm 2023, nhiều sản phụ tại Krông Á đã được khám thai tại nhà, theo dõi định kỳ và sinh con an toàn tại cơ sở y tế, góp phần nâng cao chất lượng dân số. Mỗi lần đến nhà, các thai phụ được kiểm tra sức khỏe, hướng dẫn dinh dưỡng, nghỉ ngơi, tiêm phòng và nhận biết dấu hiệu nguy hiểm.
Trong mỗi buổi tuyên truyền về chăm sóc thai sản, chúng tôi cũng nhắc nhở các bà mẹ về tầm quan trọng của tiêm chủng đầy đủ cho cả mẹ và bé. Từ mũi tiêm uốn ván của người mẹ đến những liều vắc xin đầu đời của trẻ nhỏ, tất cả đều góp phần dựng nên bức tường thành vững chắc chống dịch bệnh.
Năm 2024, tôi vinh dự đạt giải Nhất trong cuộc thi ảnh Nét đẹp điều dưỡng do tạp chí Điều dưỡng Việt Nam tổ chức. Tôi chọn những bức ảnh ghi lại khoảnh khắc tôi khám thai tại nhà, chăm sóc mẹ sau sinh, hay đứng trước cộng đồng người Mông để tuyên truyền. Những bức ảnh mộc mạc, không dàn dựng, giản dị như lời tôi muốn nói: nghề y ở tuyến cơ sở là công việc thầm lặng nhưng chứa đựng biết bao yêu thương và trách nhiệm.
Sức khỏe, nụ cười của bà con là động lực để tôi tiếp tục con đường này, dù khó khăn, tôi vẫn sẽ kiên trì, cống hiến hết mình. Nghề y không chỉ là công việc, mà là một sứ mệnh - thắp sáng những ngọn đèn trong bóng tối, giúp bà con dân tộc thiểu số tìm được niềm tin và hy vọng vào cuộc sống.
