Phụ nữ dân tộc thiểu số và miền núi nâng tầm hương vị núi rừng qua từng sản phẩm

Trong dòng chảy của thời đại số và kinh tế thị trường, khi những sản phẩm công nghiệp lên ngôi với sự tiện lợi và đại trà, những tấm thổ cẩm dệt tay, những túi lá thuốc thảo dược, những ống thịt chua lên men theo kỹ thuật cổ truyền… của khu vực đồng bào dân tộc thiểu số lại trở nên hấp dẫn và có được một chỗ đứng vững chắc trên thị trường. Mỗi sản phẩm được những người phụ nữ dân tộc thiểu số làm ra không chỉ mang giá trị vật chất, mà còn chứa đựng những giá trị văn hóa, tinh thần của từng dân tộc, của mỗi vùng miền.

Bắt nhịp nhu cầu tiêu dùng hiện đại

Dẫn chúng tôi thăm quan khu vực sản xuất thịt chua của hợp tác xã (HTX), chị Hà Thị Ngọc Điệp (Phó Giám đốc HTX thịt chua Thanh Sơn - Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ) cho biết, toàn bộ quy trình sản xuất thịt chua của HTX được giữ theo phương pháp truyền thống của người dân tộc Mường. 

Từ chọn lựa nguyên liệu, chị cũng khắt khe lựa chọn loại thịt lợn bản, bà con chăn nuôi không sử dụng hóa chất. Các công đoạn tiếp theo, từ sơ chế, thái, trộn gia vị, để thịt lên men trong ống tre… dù ngày nay, có nhiều máy móc hỗ trợ hơn, nhưng hương vị, hồn cốt của món thịt chua vẫn được chị lưu giữ trong từng sản phẩm.

Cũng từ bài thuốc dân gian của cha ông để lại, chị Tần Tả Mẩy (HTX Cộng đồng Dao đỏ, xã Tả Phìn, tỉnh Lào Cai) đã phát triển bài thuốc tắm được người Dao đỏ, kết hợp từ 10 - 120 loại lá, thân cây dược liệu khác nhau ở trong rừng để giúp du khách phục hồi sức khỏe.

Không dừng lại tại đó, từ những bài thuốc cổ truyền, tham khảo thêm những thông tin hiện tại, HTX đã thử nghiệm thành công, sản xuất và bán ra thị trường 4 bộ sản phẩm đóng gói, tiện sử dụng như bộ sản phẩm tắm; bộ sản phẩm ngâm chân: thuốc ngâm chân túi lọc; thuốc ngâm chân chai nước; bộ sản phẩm gội đầu bao gồm dầu gội đầu, xà phòng dược liệu; bộ sản phẩm xoa bóp với các loại tinh dầu, cao xoa bóp...

Chị Tần Tả Mẩy cho biết, các bộ sản phẩm này đang được người mua đánh giá cao về tác dụng hữu ích cho sức khoẻ người dùng, tính tiện dụng và giá cả hợp lý. Từ cây lá dược liệu trong rừng, chị Tần Tả Mẩy không chỉ làm giàu cho mình mà còn tạo việc làm cho các chị em phụ nữ dân tộc thiểu số tại địa phương và chữa trị bệnh cho nhiều người.

Ở nơi núi rừng xứ Nghệ, nghệ nhân Sầm Thị Tình (xã Quỳ Châu, tỉnh Nghệ An) cũng đang từng ngày mang hơi thở hiện đại vào trong những sản phẩm thổ cẩm truyền thống của dân tộc Thái tại bản Hoa Tiến. Không dừng lại ở những tấm thổ cẩm quen thuộc, chị Sầm Thị Tình còn kết hợp với các nhà thiết kế thời trang, đưa thổ cẩm từ bản làng trở thành những sản phẩm váy, áo hợp thời trang giữa đô thị hiện đại. Hơn thế nữa, thổ cẩm cũng là chất liệu để đưa vào các bộ sưu tập thời trang biểu diễn tại các sàn diễn quốc tế ở Anh, ở Thụy Sĩ...

Nghệ nhân Sầm Thị Tình mang hơi thở hiện đại vào trong những sản phẩm thổ cẩm truyền thống của dân tộc

Ngày nay, nhiều sản phẩm truyền thống của những người phụ nữ khu vực đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã vượt khỏi ranh giới bản làng để bước ra thị trường rộng lớn. Từ những sản phẩm thuốc tắm Dao đỏ ở Lào Cai, thịt chua Thanh Sơn ở Phú Thọ… đều những sản phẩm được chứng nhận OCOP, được người tiêu dùng trong và ngoài nước tin dùng, mang giá trị kinh tế và góp phần đưa văn hóa bản địa đến gần hơn với thế giới.

Cùng phụ nữ dân tộc vùng dân tộc thiểu số và miền núi nâng tầm sản phẩm

Đằng sau thành công của những sản phẩm mang hồn núi rừng ấy là sự đồng hành mạnh mẽ của các cơ quan, tổ chức, trong đó có Hội LHPN các cấp. Thông qua các hoạt động hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp, hỗ trợ phụ nữ tham gia phát triển kinh tế tập thể, các cấp Hội phụ nữ trên toàn quốc đã tổ chức các lớp đào tạo về xây dựng thương hiệu, cải tiến mẫu mã, livestream bán hàng… giúp phụ nữ dân tộc thiểu số tiếp cận thị trường hiện đại. 

Các hợp tác xã do phụ nữ làm chủ tại khu vực dân tộc thiểu số và miền núi… được hỗ trợ thiết kế bao bì, đăng ký mã QR, kết nối với nền tảng thương mại điện tử. Cùng với đó, các cấp Hội tổ chức nhiều hoạt động giao thương, các hội chợ giúp hội viên, phụ nữ quảng bá, tiêu thụ sản phẩm.

Nhằm hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, thời gian qua, Bộ Công Thương phối hợp tổ chức các tọa đàm thị trường, hướng dẫn xây dựng cẩm nang giới thiệu sản phẩm đặc sản vùng dân tộc thiểu số, đồng thời triển khai các điểm bán hàng luân phiên giữa vùng miền núi và các đô thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh; thúc đẩy đưa sản phẩm lên sàn thương mại điện tử nhằm mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm vùng miền; tổ chức các khóa tập huấn tại các địa phương để các doanh nghiệp, HTX khu vực vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi kết nối, quảng bá sản phẩm, học hỏi kỹ năng số và tiếp cận thị trường trong kỷ nguyên mới….

Những thách thức cần vượt qua

Dù đã tìm được chỗ đứng trên thị trường tiêu thụ hiện đại, song để gìn giữ và nâng tầm những sản phẩm của khu vực đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi hiện nay còn gặp không ít khó khăn. 

Nhiều làng nghề tại các thôn bản đang dần mai một khi lớp trẻ rời bản đi làm công nhân. Những kiến thức dân gian như các bài thuốc, công thức món ăn, cách sản thức sản xuất… chưa được hệ thống hóa, số hóa nên đứng trước nguy cơ bị lãng quên. 

Trong khi đó, xu hướng thị trường lại đòi hỏi sản phẩm phải đồng nhất, tiện dụng, hiện đại khiến không ít hộ sản xuất phải lựa chọn giữa giữ truyền thống hay chạy theo lợi nhuận. Bên cạnh đó là sự cạnh tranh của những sản phẩm làm giả, làm nhái, "ăn theo" sản phẩm bản địa làm ảnh hưởng đến uy tín của người sản xuất.

"Giữa thị trường hàng hóa phong phú như hiện nay, người tiêu dùng ngày càng hướng đến những sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, câu chuyện văn hóa trong từng sản phẩm và giá trị xã hội nhân văn. 

Đó chính là lợi thế cạnh tranh đặc biệt mà sản phẩm bản địa của phụ nữ dân tộc thiểu số đang nắm giữ. Chúng tôi rất mong muốn có những chiến lược bài bản, lâu dài hơn để hỗ trợ cộng đồng dân tộc thiểu số gìn giữ và phát huy những giá trị bản địa trong các sản phẩm", doanh nhân Hoàng Thị Hòa, tỉnh Tuyên Quang, bày tỏ.