Tạo sinh kế từ nghề dệt thổ cẩm

Vực dậy nghề truyền thống

Huyện Lâm Bình hiện có hơn 95% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó, dân tộc Tày chiếm số lượng đông đảo hơn cả. Với đồng bào dân tộc Tày, từ xa xưa, dệt thổ cẩm không chỉ đơn thuần là công việc mưu sinh hằng ngày mà còn thể hiện trình độ thẩm mỹ, quan niệm về cuộc sống của đồng bào.

Nghệ nhân Chẩu Thị Sen (52 tuổi, trú tại Bản Bó, xã Thượng Lâm) đã gắn bó với nghề dệt thổ cẩm từ năm 15 tuổi. Theo bà Sen, trong quan niệm của người Tày trước đây, biết dệt thổ cẩm là một trong những thang đo đánh giá sự khéo léo, đảm đang của người phụ nữ. Cứ sau mùa vụ, những người phụ nữ Tày ở Bản Bó lại rủ nhau ngồi dệt. Khi về nhà chồng, mỗi cô gái phải mang theo ít nhất 13-14 cái chăn thổ cẩm do chính mình dệt.

Là một trong những nét văn hóa đặc sắc của dân tộc Tày nhưng từng có thời điểm, nghề dệt thổ cẩm truyền thống đứng trước nguy cơ mai một. Nhiều người không dùng sản phẩm thủ công truyền thống của dân tộc mình mà chọn sản phẩm dệt công nghiệp với sự đa dạng về mẫu mã, kiểu dáng, giá thành rẻ. Bên cạnh đó, với nghề dệt thổ cẩm truyền thống của người Tày hiện nay rơi vào tình trạng thiếu hụt nguồn lao động. Nhiều người trẻ hiện nay không còn quan tâm đến nghề truyền thống của dân tộc mình.

Người biết nghề truyền dạy cho người chưa biết

Nhận thấy nét văn hóa đặc sắc của dân tộc Tày đứng trước nguy cơ mai một, chính quyền địa phương, các tổ chức văn hóa và Liên minh HTX tỉnh đã vào cuộc với nhiều chương trình hỗ trợ. Một trong số đó là việc thành lập các HTX, tổ hợp tác dệt thổ cẩm, giúp người dân có điều kiện duy trì sản xuất, quảng bá và tiêu thụ sản phẩm.

HTX Thổ cẩm Lâm Bình được thành lập từ đầu năm 2021 với 30 thành viên là phụ nữ người dân tộc thiểu số. Để duy trì và phát triển bền vững, HTX đã triển khai mô hình "người biết nghề truyền dạy cho người chưa biết", tổ chức các lớp hướng dẫn, đào tạo nghề ngay tại cộng đồng. Nhờ vậy, không chỉ những người lớn tuổi mà cả lớp trẻ, trong đó có nhiều học sinh, đã dần tiếp cận, tiếp nối nghề dệt thổ cẩm truyền thống của dân tộc mình.

Bà Ma Thị Hồng, Giám đốc Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên huyện Lâm Bình, cho biết, để khuyến khích người dân giữ gìn, phát triển các sản phẩm thổ cẩm truyền thống của dân tộc mình, HTX Thổ cẩm Lâm Bình chia ra thành nhiều tổ, nhóm cùng sở thích nằm trên địa bàn các xã. Tiêu biểu là nhóm cùng sở thích dệt khăn thổ cẩm, chăn thổ cẩm; nhóm thêu; nhóm may và thiết kế sản phẩm từ thổ cẩm, nhóm quảng bá, giới thiệu sản phẩm truyền thống Lâm Bình…

Theo bà Nguyễn Thị Yêu, Giám đốc HTX Thổ cẩm Lâm Bình, để tìm kiếm đầu ra cho các sản phẩm dệt thổ cẩm, HTX đã tham gia nhiều hội chợ, giới thiệu, quảng bá sản phẩm tới khách du lịch. Các sản phẩm do HTX làm ra được bán đi nhiều tỉnh, thành phố. Đơn hàng nhiều lên, từ đó nâng cao thu nhập của người lao động, với mức thu nhập trung bình 5-10 triệu đồng/tháng.

Dẫu vậy, hành trình đưa thổ cẩm Lâm Bình trở thành sản phẩm OCOP còn nhiều khó khăn. Đó là đầu ra chưa ổn định, mẫu mã sản phẩm chưa đa dạng, kỹ thuật dệt của một số hộ chưa đáp ứng yêu cầu cao. Chị Hoàng Thị Kim, thành viên nhóm dệt của HTX Thổ cẩm Lâm Bình, cho biết, hiện nhiều khách du lịch trẻ thích thổ cẩm nhưng muốn thiết kế của sản phẩm phải hiện đại hơn, sản phẩm đa dạng hơn như ví cầm tay, balo, phụ kiện điện thoại, áo khoác có họa tiết thổ cẩm. Vì thế, bản thân chị và các thành viên đều mong được hỗ trợ nâng cao kiến thức về thiết kế mẫu mã, kết nối tiêu thụ sản phẩm qua các kênh thương mại điện tử.