Truyền thông mở lối giảm nghèo thông tin ở Hợp Thành

Truyền thông đi cùng chính sách, sát từng hộ dân

Giảm nghèo bền vững hôm nay không chỉ là câu chuyện của vốn, của sinh kế hay hỗ trợ an sinh, mà bắt đầu từ việc người nghèo có được tiếp cận đầy đủ, kịp thời và dễ hiểu với thông tin hay không. Thực tiễn triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giảm nghèo bền vững năm 2025 tại Thái Nguyên cho thấy: nơi nào truyền thông được làm bài bản, sát dân, nơi đó chính sách đi vào cuộc sống nhanh hơn, người dân chủ động hơn và kết quả giảm nghèo bền vững hơn.

Trong bức tranh chung ấy, xã Hợp Thành là một lát cắt tiêu biểu, phản ánh rõ vai trò của truyền thông trong quản lý chương trình, tổ chức thực hiện và thay đổi nhận thức của người dân.

Ngay từ đầu giai đoạn 2021-2025, UBND xã Hợp Thành đã cụ thể hóa các văn bản chỉ đạo của Trung ương và tỉnh bằng hệ thống kế hoạch, quyết định, ban chỉ đạo, ban quản lý chương trình MTQG, bảo đảm mỗi nội dung đều có người phụ trách, có lộ trình và có giám sát. Nhưng điều quan trọng hơn là cách những văn bản ấy được "dịch" thành thông tin dễ hiểu với người dân.

Từ họp xóm, họp dân, sinh hoạt các Chi hội phụ nữ, nông dân, đoàn thanh niên, đến hệ thống loa truyền thanh cơ sở, nội dung giảm nghèo được truyền tải gắn với câu hỏi rất cụ thể: hộ nào được hỗ trợ, hỗ trợ gì, cần đối ứng ra sao, nếu tham gia thì lợi ích thế nào. Truyền thông vì thế không còn là "đọc chính sách", mà trở thành quá trình đối thoại.

Theo Chủ tịch UBND xã Hợp Thành Trịnh Kim Thủy, yếu tố then chốt là làm sao để người dân hiểu và tin: "Chúng tôi xác định truyền thông phải đi trước một bước. Khi người dân hiểu rõ mục tiêu, quyền lợi và trách nhiệm của mình, họ sẽ chủ động tham gia chương trình, chứ không chờ vận động hay trông chờ hỗ trợ".

Cách làm này đặc biệt hiệu quả với nhóm hộ nghèo, cận nghèo và hộ mới thoát nghèo, những đối tượng thường dễ bị "bỏ sót thông tin" nếu chỉ truyền đạt qua văn bản hành chính.

Khi giảm nghèo thông tin gắn với sinh kế và vai trò phụ nữ

Một điểm nổi bật trong truyền thông giảm nghèo tại Hợp Thành nói riêng và Thái Nguyên nói chung là việc gắn thông tin với sinh kế cụ thể. Dự án đa dạng hóa sinh kế, trong đó có mô hình hỗ trợ chăn nuôi trâu sinh sản, không chỉ hỗ trợ con giống và vốn, mà đi kèm tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật, phổ biến quy trình thực hiện dự án, cách quản lý vốn đối ứng.

Thực tế cho thấy, các hộ mới thoát nghèo tham gia dự án thường chủ động hơn, mạnh dạn trao đổi và đặt câu hỏi. Trong các buổi họp, phụ nữ - những người trực tiếp chăm sóc đàn trâu, quản lý chi tiêu gia đình ngày càng đóng vai trò trung tâm. Khi được tiếp cận thông tin đầy đủ, họ không chỉ làm theo hướng dẫn mà còn tính toán đầu ra, học hỏi kinh nghiệm từ các hộ khác.

Giảm nghèo thông tin vì thế gắn chặt với nâng cao vị thế phụ nữ. Không ít chị em từng e dè khi phát biểu nay đã chủ động chia sẻ kinh nghiệm, góp ý cách triển khai dự án. Điều này phù hợp với tinh thần của Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững: trao quyền cho người dân, thay vì chỉ hỗ trợ một chiều.

Chủ tịch UBND xã Trịnh Kim Thủy nhấn mạnh: "Thông tin không chỉ giúp người dân biết mình được hỗ trợ gì, mà quan trọng hơn là giúp họ tự tin quyết định con đường làm ăn, thoát nghèo của chính gia đình mình".

Song song với truyền thông chính sách, việc triển khai các mô hình sinh kế thuộc Chương trình MTQG Giảm nghèo bền vững đã thực sự mở ra hướng đi mới, giúp người dân xã Hợp Thành tăng thu nhập, ổn định sản xuất và từng bước vươn lên thoát nghèo bền vững. Trong giai đoạn 2023-2025, xã đã tập trung triển khai Dự án 2 "Đa dạng hóa sinh kế, phát triển mô hình giảm nghèo", với trọng tâm là mô hình nuôi trâu sinh sản - một mô hình được đánh giá là phù hợp với điều kiện tự nhiên, quỹ đất, lao động và tập quán sản xuất của đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn.

Người dân tham gia mô hình không chỉ được hỗ trợ con giống, mà còn được hướng dẫn kỹ thuật chăn nuôi, phòng chống dịch bệnh, quy trình chăm sóc trâu sinh sản theo từng giai đoạn. Thông tin về dự án, tiêu chí lựa chọn hộ tham gia, mức hỗ trợ và trách nhiệm đối ứng được công khai, phổ biến rõ ràng ngay từ đầu, giúp người dân yên tâm và chủ động hơn khi tham gia. Nhờ đó, nhiều hộ nghèo, hộ cận nghèo vốn thiếu vốn, thiếu kỹ thuật đã có cơ hội tiếp cận sinh kế mới, giảm thiểu rủi ro trong sản xuất, từng bước tạo dựng nguồn tích lũy lâu dài.

Gia đình bà Dương Thị Nhâm, dân tộc Tày, xóm Kết Thành, là một trong những hộ hưởng lợi từ chương trình. Trước đây, kinh tế gia đình bà chỉ trông vào vài sào ruộng và những công việc làm thuê bấp bênh. Thu nhập không ổn định khiến gia đình luôn trong cảnh thiếu trước hụt sau, không dám nghĩ đến việc đầu tư phát triển sinh kế. Năm 2025, bà Nhâm được xét duyệt hỗ trợ hai con trâu sinh sản từ Chương trình MTQG Giảm nghèo bền vững.

Có trâu giống trong tay, gia đình bà chủ động cải tạo lại chuồng trại, trồng thêm cỏ voi, mía làm thức ăn. Nhờ được cán bộ kỹ thuật hướng dẫn tận tình, đàn trâu sinh trưởng tốt, khỏe mạnh và dự kiến sẽ sinh bê trong thời gian tới. Nhắc đến bước ngoặt này, bà Nhâm xúc động chia sẻ: "Trước đây gia đình tôi chưa bao giờ dám nghĩ đến việc nuôi trâu sinh sản. Nay có trâu, có người hướng dẫn, tôi yên tâm làm ăn hơn. Con trâu lớn lên, sinh trưởng tốt giúp gia đình tôi có thêm thu nhập để trả nợ, ổn định cuộc sống. Đây thực sự là cơ hội để gia đình tôi thoát nghèo".

Thực tế tại Hợp Thành cho thấy, với đồng bào dân tộc thiểu số, mô hình hỗ trợ trâu sinh sản là một trong những phương thức giảm nghèo phù hợp và hiệu quả. Trâu vừa là tư liệu sản xuất, vừa là "của để dành" của mỗi gia đình, đồng thời hỗ trợ sức kéo trong sản xuất nông nghiệp. Khi trâu sinh sản tốt, người dân có thể tăng thêm nguồn thu mỗi năm, từ đó tái đầu tư, từng bước mở rộng quy mô sản xuất.

Từ các mô hình sinh kế cụ thể, hiệu quả giảm nghèo không chỉ thể hiện ở con số thu nhập, mà còn ở sự chuyển biến về nhận thức. Người dân dần thay đổi tư duy trông chờ, ỷ lại; mạnh dạn đầu tư, chủ động học hỏi và tự tin hơn trong phát triển kinh tế gia đình. Như Chủ tịch UBND xã Hợp Thành Trịnh Kim Thủy khẳng định: "Khi người dân được hỗ trợ đúng mô hình, đúng nhu cầu và được cung cấp đầy đủ thông tin, họ sẽ coi đây là cơ hội để vươn lên chứ không phải sự trợ cấp. Đó mới là nền tảng của giảm nghèo bền vững".

Có thể thấy, khi chính sách đi đúng hướng, hỗ trợ đến đúng người và người dân được trao "cần câu" thay vì "con cá", hiệu quả giảm nghèo sẽ được nhân lên theo chiều sâu. Người dân không chỉ thoát nghèo về thu nhập, mà còn thoát nghèo về tư duy, về thông tin - yếu tố then chốt để xã Hợp Thành nói riêng và tỉnh Thái Nguyên nói chung tiếp tục thu hẹp khoảng cách phát triển, nâng cao đời sống đồng bào dân tộc thiểu số trong những năm tới.

Minh bạch thông tin, phát huy giám sát cộng đồng

Cùng với truyền thông chính sách, công tác công khai, minh bạch thông tin được xem là nền tảng để giảm nghèo bền vững. Tại Hợp Thành, danh sách hộ nghèo, cận nghèo, tiêu chí rà soát theo chuẩn nghèo đa chiều đều được thông báo rộng rãi; việc lựa chọn đối tượng thụ hưởng các dự án có sự tham gia giám sát của Hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể.

Cách làm này vừa hạn chế sai sót, vừa tạo sự đồng thuận trong cộng đồng. Người dân hiểu vì sao mình thuộc hay không thuộc diện hỗ trợ, từ đó giảm tâm lý so bì, khiếu nại. Quan trọng hơn, chính sự minh bạch ấy giúp người dân thấy rõ trách nhiệm của mình trong việc sử dụng hiệu quả nguồn lực Nhà nước.

Nhờ đó, các nguồn vốn được phân bổ đều được giải ngân đúng tiến độ, nhiều hộ nghèo tiếp cận được vốn vay ưu đãi, hỗ trợ nhà ở, bảo trợ xã hội, y tế, giáo dục. Truyền thông không tách rời quản lý chương trình, mà trở thành "chất keo" kết nối chính quyền - đoàn thể - người dân.

Kết quả giảm nghèo của xã Hợp Thành đến hết năm 2025 phản ánh rõ tác động của việc giảm nghèo thông tin: tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 9,58% đầu kỳ xuống còn 2,8%; thu nhập bình quân hộ nghèo tăng; tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt trên 73%. Những con số này không chỉ là thành quả của hỗ trợ vật chất, mà còn của quá trình thay đổi nhận thức kéo dài nhiều năm.

Dẫu vậy, thực tiễn cũng cho thấy vẫn còn những rào cản: một bộ phận người dân còn tâm lý trông chờ, ngại tiếp cận thông tin mới; việc truyền thông cho nhóm lao động lớn tuổi, đồng bào dân tộc thiểu số vẫn cần cách làm linh hoạt hơn.

Từ kinh nghiệm giai đoạn 2021-2025, lãnh đạo xã Hợp Thành kiến nghị tiếp tục bố trí nguồn kinh phí riêng cho công tác truyền thông, tập huấn, nâng cao năng lực cán bộ cơ sở trong giai đoạn 2026-2030. Bởi giảm nghèo bền vững không thể thiếu một nền tảng thông tin bền vững.

Nhìn rộng ra toàn tỉnh Thái Nguyên, câu chuyện truyền thông và giảm nghèo thông tin cho thấy một thông điệp rõ ràng: khi người dân được tiếp cận thông tin đầy đủ, họ không chỉ là đối tượng thụ hưởng, mà trở thành chủ thể của quá trình giảm nghèo. Đó cũng chính là tinh thần nhân văn, tiến bộ mà Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững hướng tới không để ai bị bỏ lại phía sau, không chỉ về thu nhập, mà cả về quyền được biết và được lựa chọn tương lai của mình.