Từ trang phục cũ đến thương hiệu thổ cẩm mang đậm bản sắc đồng bào dân tộc Mông

Không chỉ tạo việc làm cho nhiều phụ nữ địa phương, chị Chứ còn đưa sản phẩm của mình ra thị trường quốc tế. Với Chứ, mỗi họa tiết trên vải không chỉ là nghệ thuật, mà còn là cách kể câu chuyện về người Mông giữa thời hiện đại. PNVN có cuộc trao đổi với chị Mùa Thị Chứ xung quanh vấn đề này:

- Cơ duyên nào khiến chị chọn khởi nghiệp từ thổ cẩm - một nghề tưởng chừng đã mai một ở nhiều vùng cao?

Chị Mùa Thị Chứ: Tôi sinh ra trong một gia đình người Mông ở Mộc Châu, nơi tiếng khung cửi và sắc chàm đã gắn bó với tuổi thơ. Nhưng khi lớn lên, tôi nhận ra nghề dệt truyền thống dần bị lãng quên. Váy áo thổ cẩm chỉ còn xuất hiện trong dịp Tết hay lễ hội, còn ngày thường mọi người đều mặc quần áo công nghiệp vì tiện hơn.

Tôi tự hỏi: Nếu mình không giữ thì ai sẽ giữ?. Vì thế, năm 18 tuổi, tôi quyết định xuống Hà Nội học về thiết kế và kinh doanh, với ước mơ đơn giản là đưa hoa văn của người Mông ra khỏi bản làng, để nhiều người biết đến hơn.

- Hành trình ấy hẳn không dễ dàng với một cô gái vùng cao mới chập chững vào đời?

Chị Mùa Thị Chứ: Rất nhiều khó khăn. Tôi không có vốn, không quen ai, tiếng phổ thông lại chưa thạo. Những ngày đầu, tôi đi gom từng mảnh váy, tấm vải cũ mà bà con bỏ đi, đổi lại cho họ bằng vài món đồ mới. Sau đó, tôi tự cắt, phối màu, may lại thành túi xách, áo dài, váy cách tân... rồi mang ra chợ Mộc Châu bán.

Lúc đầu bán rất chậm, nhưng tôi không bỏ cuộc. Tôi kiên trì học hỏi, tham gia các lớp tập huấn ngắn hạn về kinh doanh, tài chính, đồng thời tự học chụp ảnh, quay video, viết bài, đăng sản phẩm và livestream bán hàng trên mạng xã hội. Mỗi đơn hàng, nhất là những đơn hàng đầu đến với tôi giống như một lời khích lệ rằng hướng đi này là đúng.

- Vì sao chị vẫn giữ nguyên hoa văn truyền thống thay vì thay đổi cho hợp thị hiếu?

Chị Mùa Thị Chứ: Tôi tin rằng thổ cẩm là "ngôn ngữ văn hóa" của người Mông. Mỗi họa tiết đều có câu chuyện riêng: hoa ban tượng trưng cho tình yêu, chim muông thể hiện khát vọng tự do, còn những đường khâu nhỏ là biểu tượng của sự kiên nhẫn, tỉ mỉ của người phụ nữ.

Tôi chỉ làm mới ở phần thiết kế, còn "linh hồn" thì phải giữ nguyên. Khi đưa thổ cẩm vào các trang phục hiện đại như áo dài, váy công sở hay phụ kiện thời trang, tôi muốn người mặc không chỉ thấy đẹp mà còn cảm nhận được nét văn hóa ẩn trong từng đường chỉ, mũi kim.

- Trong hành trình phát triển, khoảnh khắc nào khiến chị cảm thấy tự hào nhất?

Chị Mùa Thị Chứ: Đó là khi tôi thấy khách nước ngoài mặc sản phẩm của mình. Có một vị khách người Lào từng quay lại Việt Nam chỉ để đặt mua riêng chiếc váy thổ cẩm của tôi. Sau đó, chị ấy còn nhập vải và sản phẩm của chúng tôi để bán ở Lào. Điều đó khiến tôi vô cùng xúc động – vì ít nhất, văn hóa Việt Nam đã được lan tỏa theo cách giản dị nhưng đầy ý nghĩa.

Hiện các sản phẩm của tôi đã có mặt tại nhiều tỉnh, thành trong nước và được xuất sang Thái Lan, Lào qua các đơn hàng nhỏ. Với tôi, đó là minh chứng rằng thổ cẩm Việt Nam hoàn toàn có thể đi xa, nếu được làm bằng tâm huyết và sáng tạo.

- Không chỉ khởi nghiệp thành công, chị còn tạo việc làm cho nhiều phụ nữ dân tộc Mông khác. Cơ sở của chị hiện hoạt động ra sao?

Chị Mùa Thị Chứ: Hiện tôi có một xưởng nhỏ tại Mộc Châu với hơn 20 chị em người Mông cùng làm. Mỗi người phụ trách một công đoạn – người dệt, người thêu, người may, người bán hàng. Nhờ đó, các chị em có thu nhập ổn định, không phải xa nhà đi làm thuê.

Tôi mong phụ nữ Mông có thể tự chủ hơn về kinh tế. Khi có thu nhập, họ sẽ tự tin, có tiếng nói trong gia đình. Tôi cũng khuyến khích các bạn trẻ học nghề, vì tôi tin rằng nghề truyền thống không bao giờ lỗi thời – chỉ cần biết cách làm mới, nó sẽ sống mãi.

- Chị có thể chia sẻ thêm về kế hoạch sắp tới cho thương hiệu thổ cẩm của mình?

Chị Mùa Thị Chứ: Tôi mong muốn đóng góp một phần nhỏ bé để gìn giữ, phát triển và lan tỏa bản sắc văn hóa của dân tộc Mông nói riêng và của Việt Nam nói chung. Tôi hy vọng sẽ có thêm nhiều cơ hội hợp tác với các đối tác quốc tế, để đưa thổ cẩm đến gần hơn với thị hiếu toàn cầu nhưng vẫn giữ được hồn cốt dân tộc.

Tôi tin rằng, thổ cẩm dân tộc Mông hoàn toàn có thể trở thành một trong những biểu tượng văn hóa Việt Nam – nếu được làm bằng niềm đam mê thật sự.

- Nếu gửi một lời nhắn tới những cô gái đang ấp ủ giấc mơ khởi nghiệp, chị sẽ nói gì?

Chị Mùa Thị Chứ: Tôi muốn nói rằng: Phụ nữ vùng cao cũng có thể mơ lớn. Dù xuất phát điểm thấp hay gặp nhiều định kiến, chỉ cần tin vào chính mình và dám bắt đầu từ những điều nhỏ nhất, con đường phía trước sẽ dần mở ra. Trong mỗi người phụ nữ đều có sức mạnh để thay đổi cuộc đời mình.

- Xin cảm ơn chị!