Ưu tiên bảo vệ giới trẻ trước "nạn dịch" thuốc lá mới

Điều này trái ngược với các chương trình giảm tác hại thực sự trong những lĩnh vực y tế công cộng khác, nơi các cơ quan và chuyên gia y tế theo đuổi các mục tiêu sức khỏe bằng cách triển khai các chiến lược và can thiệp dựa trên bằng chứng, được kiểm soát và giám sát chặt chẽ.

Trong bối cảnh nguy cơ gia tăng của các sản phẩm nicotine mới, hơn 1.400 đại biểu từ 162 quốc gia đã tham dự Phiên khai mạc Kỳ họp lần thứ 11 của Hội nghị Các Bên tham gia Công ước Khung của WHO về Kiểm soát Thuốc lá (COP11) ngày 17/11 tại Geneva (Thụy Sĩ).

Với chủ đề "20 năm thay đổi – gắn kết các thế hệ vì một tương lai không thuốc lá", COP11 nhấn mạnh việc bảo vệ giới trẻ trước sự xâm nhập ngày càng mạnh của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc lá và nicotine mới, là ưu tiên hàng đầu của toàn cầu.

"Nạn dịch" thuốc lá mới – làn sóng nghiện nicotine - mối đe dọa đối với thanh thiếu niên

Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử cao và đang tăng ở giới trẻ là điều đáng lo ngại. Dữ liệu xu hướng mới nhất của WHO cho thấy có hơn 15 triệu trẻ em trong độ tuổi 13–15 đang sử dụng thuốc lá điện tử và trẻ em 13–15 tuổi có khả năng sử dụng thuốc lá điện tử cao gấp 9 lần người lớn.

Một thực trạng rõ rệt cho thấy, các công ty sản xuất thuốc lá và sản phẩm nicotine, cùng với các nhóm bình phong liên quan, ngày càng quảng bá nhiều loại thuốc lá, nicotine và các sản phẩm liên quan. Các sản phẩm này thường bao gồm thuốc lá điện tử (e-cigarettes), túi nicotine (nicotine pouches), thuốc lá làm nóng (HTPs) và các sản phẩm thuốc lá không khói. Tuy nhiên, họ tuyên bố rằng những sản phẩm này gây ra rủi ro thấp hơn cho sức khỏe so với thuốc lá điếu thông thường và điều này có thể là một phần của cách tiếp cận "giảm tác hại" trong kiểm soát thuốc lá.

Từ đó, chính những doanh nghiệp này đang đánh lừa người tiêu dùng và cơ quan quản lý về các rủi ro do sản phẩm, nhằm thúc đẩy lợi nhuận để mở rộng và duy trì hoạt động kinh doanh, đồng thời làm suy yếu các chính sách kiểm soát thuốc lá bằng cách kêu gọi một thị trường thương mại không bị hoặc ít bị quản lý.

4 chiến lược cốt lõi đang được các tập đoàn thuốc lá triển khai được WHO nhận định: 

- Đánh lừa bằng ngôn ngữ "giảm hại" tự gắn mác "ít độc hại", "an toàn hơn" để đánh vào tâm lý người dung;

- Tập trung vào thiết kế sản phẩm bắt mắt, màu sắc phù hợp "thị hiếu" giới trẻ, sử dụng hương vị trái cây, trà sữa, kẹo ngọt;

- Lợi dụng mạng xã hội thông qua các video đánh giá sản phẩm, quảng cáo trá hình lan tràn trên nền tảng có tỷ lệ người dùng trẻ cao, đẩy mạnh quảng cáo qua TikTok, Facebook, Instagram, YouTube;

- Tận dụng người nổi tiếng và có tầm ảnh hưởng (KOLs) để tác động đến người trẻ Gây áp lực chính sách, tìm cách nới lỏng quản lý, tạo điều kiện cho việc kinh doanh, mua bán.

Chính phủ các nước đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ sức khỏe người dân

Tại COP11, WHO nhấn mạnh vai trò của các Chính phủ trong cuộc chiến phòng chống thuốc lá, bảo vệ sức khỏe toàn cầu. Theo đó, WHO đưa ra những khuyến nghị cụ thể nhằm giúp các Chính phủ tăng cường hành động, gồm:

- Triển khai đầy đủ các biện pháp kiểm soát thuốc lá toàn diện nhằm giảm nhu cầu và nguồn cung đối với tất cả các sản phẩm thuốc lá, nicotine và các sản phẩm liên quan.

- Giáo dục cộng đồng và cung cấp hỗ trợ cai nghiện thông qua các phương pháp đã được chứng minh.

- Cấm bán các sản phẩm thông qua các hình thức từ xa: các nền tảng kỹ thuật số mà trẻ em và thanh thiếu niên thường sử dụng, nhằm kiểm soát chuỗi cung ứng.

- Bảo vệ các chính sách y tế công cộng khỏi ảnh hưởng của các lợi ích thương mại và nhóm lợi ích liên quan đến ngành công nghiệp.

- Liên tục cập nhật thông tin khoa học từ WHO, đánh giá rủi ro từng loại sản phẩm, tình hình thị trường và mô hình sử dụng, đặc biệt nguy cơ lan rộng trong thanh thiếu niên.

- Không sử dụng khái niệm "giảm tác hại" để biện minh cho việc nới lỏng quản lý hay loại bỏ các quy định nghiêm ngặt đối với thuốc lá và các sản phẩm nicotine mới.

Việt Nam khẳng định lập trường mạnh mẽ

Đoàn Việt Nam tham dự COP11 gồm đại diện Bộ Y tế, Văn phòng Chính phủ, Ủy ban Văn hóa – Xã hội của Quốc hội, Bộ Tài chính…, do TS.BS Hà Anh Đức – Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh, Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá làm Trưởng đoàn.

TS.BS Hà Anh Đức khẳng định: "Việt Nam hoàn toàn đồng thuận với quan điểm của WHO: mọi sản phẩm thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc lá mới khác đều gây hại và gây nghiện. Trong bối cảnh các sản phẩm thuốc lá mới đang lan nhanh trong giới trẻ, nhiệm vụ của chúng ta là phải bảo vệ thế hệ tương lai bằng những chính sách mạnh mẽ, quyết liệt và dựa trên bằng chứng khoa học".