Chuyện chưa kể về nữ thương binh 3 lần bị địch cưa chân

Năm 1963, khi mới 14 tuổi, bà Trần Thị Thanh Lịch (SN 1949, quê ở xã Hoài Châu, thị xã Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định, hiện sống tại TP Quy Nhơn, tỉnh Bình Định) tham gia cách mạng và được phân công làm ở đội binh vận với nhiệm vụ rải truyền đơn, nắm tình hình quân số, theo dõi các chốt điểm địch đóng quân để báo cáo tổ chức.

Tháng 2/1965, xã Hoài Châu được giải phóng, bà Lịch chuyển qua làm công tác đấu tranh chính trị đưa "Đoàn quân tóc dài" của xã vào quận lỵ Bồng Sơn xuống đường đấu tranh trực diện. Năm 1966, địch cho quân chiếm lại Hoài Châu, bà bám trụ trong lòng địch để thực hiện nhiệm vụ tổ chức đã giao.

Giữa năm 1966, trong một chuyến công tác, bà bị Tiểu đoàn 4, Trung đoàn 40 của địch chặn bắt. Tại đây, bọn chúng đánh đập, dọa nạt, dụ dỗ bà đủ điều nhưng không khai thác được gì. Sau đó, chúng chuyển bà về nhà lao Bồng Sơn tra khảo dã man như đóng đinh vào đầu gối, dí điện vào tay chân, thả rắn độc vào quần, xẻ thịt ở đùi, đổ xà phòng vào mắt, miệng nhưng cũng không lấy được thông tin nên đành thả ra.

Năm 1967, bà Lịch được tổ chức cho đi học lớp y tá rồi về quê công tác. Lúc này, Hoài Châu là vùng trọng điểm chiến sự nên địch liên tục càn quét, bắn phá. Bà con nhân dân và các chiến sĩ bị thương rất nhiều, bà Lịch vừa điều trị cho họ, vừa tham gia chiến đấu.

Năm 1969, Đảng ủy xã Hoài Châu chỉ thị cho đội "Nữ quyết tử" do bà Lịch làm đội trưởng phải diệt bằng được tên ác ôn ở xã đã gây nhiều tội ác cho bà con. "Tháng 11/1969, tôi cùng với đồng chí Mai, đồng chí Hoa nhận nhiệm vụ và vạch ra kế hoạch chi tiết tiêu diệt tên ác ôn Thân. Hắn là người thích uống rượu, lại hám gái nên cả đội quyết định dùng mỹ nhân kế để trừng trị hắn. Mọi việc diễn ra như dự tính ban đầu, đến lúc ra tay thì quả lựu đạn do Mai quẳng vào bàn nhậu của hắn lại không nổ. Mai vụt chạy vào xóm, hắn cầm súng đuổi theo. Lúc đó, tôi dùng khẩu K54 bắn vào tên ác ôn nhưng hắn chỉ bị thương ở cổ. Sau đó, tôi bị đồng bọn của hắn truy đuổi, bắn bị thương ở chân và đưa về bệnh viện dã chiến tại Quy Nhơn", bà Lịch kể.

Tại đây, bọn địch dùng mọi thủ đoạn, mọi kiểu tra tấn để buộc bà Lịch khai ra tổ chức nhưng bà nhất quyết không khai. Thế rồi, chúng đưa bà lên phòng mổ, cưa một phần chân trái của bà.

"Khi tỉnh dậy, tôi thấy cổ chân trái tê buốt, bàn chân đã không còn nữa. 7 ngày sau, khi vết thương còn rỉ máu, chúng lại đưa tôi lên phòng xét hỏi nhưng nhận lại cũng chỉ là câu "Tôi không biết gì hết". Chúng lại giở bài cũ, cưa chân trái tôi lần thứ hai, lần này chúng cưa lên tận đầu gối. Đúng 7 ngày sau, không khai thác được tôi, bọn mặt người dạ thú kia lại cưa chân tôi lần thứ 3, chân trái của tôi đã vĩnh viễn đứt lìa khỏi thân thể", bà Lịch kể.

Chuyện bà Lịch ba lần bị bọn ác ôn cưa chân đã lan truyền khắp nơi. Tổ chức quyết định bằng mọi cách phải cứu sống bà. Các chiến sĩ đã lẻn vào doanh trại của địch, bí mật cho bà uống thuốc mê nên bọn địch tưởng bà đã chết. Sau đó, các chiến sĩ bỏ bà vào quan tài, rồi đưa thẳng về xã Hoài Châu.

"Tàn nhưng không phế"

Tháng 2/1970, bà Lịch trở về xã Hoài Châu và xin tiếp tục hoạt động khi vết thương chưa lành hẳn. Bà phụ trách công tác y tế tại xã, dạy văn hóa cho các cháu thiếu nhi và mở lớp dạy cứu thương.

"Ban đầu, các đồng chí hơi ngại vì tôi tham việc quá nhưng khi tôi đưa ra kế hoạch làm việc thì họ gật đầu đồng ý. Từ đó, với chiếc nạng gỗ, tôi đi khắp các xóm làng chăm sóc thương binh, đồng thời lên lớp dạy cứu thương và dạy văn hóa cho các em nhỏ", bà Lịch chia sẻ.

Đến giữa năm 1973, bà Lịch được Ban đại diện Chính phủ lâm thời Cách mạng miền Nam Việt Nam tuyên dương "Chiến sĩ thi đua" toàn ngành dân y Khu V. Tháng 4/1974, bà được đưa ra Hà Nội chữa trị, học tập. Tại đây, nhiều cán bộ, thương binh, bệnh binh được bà chữa trị đã tới thăm hỏi, ôn lại kỷ niệm xưa. Có người còn làm thơ về bà, bài thơ đó sau này được nhạc sĩ Thanh Tùng phổ thành ca khúc "Hương đất". Bài hát có đoạn: "Về một người con gái/Trung kiên đất Hoài Châu/Ba lần giặc cưa chân…/ Trần Thanh Lịch chị ơi/Tuổi xuân dâng đất nước/Tình yêu cho quê hương…".

Cũng trong năm 1974, tại Trại an dưỡng K65 ở Sơn Tây, bà Lịch gặp ông Trần Việt Cường (quê ở huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên - Huế). Tại đây, cả hai thỉnh thoảng kể cho nhau những chiến công và cả những mất mát, đau thương. Dường như chính điều đó là sợi dây vô hình nối chặt tình cảm hai người lại với nhau. Sau một thời gian, ông Cường quyết định thổ lộ tình cảm với bà. Năm 1975, lễ cưới đơn giản nhưng tràn ngập hạnh phúc của họ được tổ chức ngay tại Thủ đô Hà Nội.

Đất nước giải phóng, bà Lịch trở về Bình Định và được phân công làm tại Ban Bảo vệ sức khỏe tỉnh. Tuy chỉ còn một chân nhưng bà làm rất nhiều nghề như: mua bán nhỏ, phụ xắt thịt bò cho các tiệm phở, nuôi heo, mở tiệm phở. Ngoài ra, bà còn hăng hái tham gia công tác Hội Phụ nữ tại địa phương. Bây giờ, niềm vui lớn nhất của bà là hàng ngày được sum vầy bên gia đình.