Cụ Nguyễn Thị Mão (85 tuổi, trú tại phường Hạ Long, TP Nam Định, Nam Định), công nhân Xí nghiệp Thảm len Nam Định. Chồng là cụ Dương Đức Minh (sinh năm 1938), cựu chiến binh chống Mỹ, mất năm 2001.
Trước ngày mất ít lâu, cụ Minh có may tặng vợ chiếc áo dài nhung the. Đây là chiếc áo dài đầu tiên của cụ Mão. Suốt những năm tháng sau này, cụ đã gìn giữ chiếc áo dài chồng tặng như một kỷ vật thiêng liêng.
Chiếc áo dài đầu tiên của cụ Mão được chồng tặng cách nay 25 năm
Thành Nam (TP Nam Định, Nam Định) những ngày đầu tháng Năm, hoa bằng lăng rợp tím phố phường. Những sắc hoa mỏng manh cuốn theo cơn gió nhẹ lướt trên hè. Sâu trong một con ngõ nhỏ, cụ Mão đi đi lại lại, thỉnh thoảng lại bước ra cửa ngóng trông con gái từ Hà Nội về thăm nhà.
Cách đây 25 năm, trong lễ ăn hỏi của người con này, cụ đã lần đầu mặc áo dài. Nhớ lại khoảnh khắc đó, cụ không giấu nổi vẻ ngại ngùng.
Để chuẩn bị cho đám cưới của con gái, một ngày đầu xuân của năm 1999, ông nhà tôi bất ngờ mang về bộ áo dài. Ông đưa cho tôi và nói, em mặc vào đi. Mặc xong, tôi đứng ở dưới chân cầu thang. Ông ngắm và mỉm cười".
Cụ Nguyễn Thị Mão
Lý giải về sự ngại ngùng ấy, cụ Mão cho biết, đấy là lần đầu tiên mình mặc áo dài trong đời. Cụ vốn là một thiếu nữ thôn quê, quen với việc làm nông, sau này thì làm công nhân ngành dệt may. Nói chung đều là những công việc ăn mặc cũng giản đơn.
Cụ Mão mặc chiếc áo dài chồng tặng trong lễ ăn hỏi của con gái, đầu xuân năm 1999.
Trước đó, hai người con gái lớn lập gia đình, hoàn cảnh hai nhà khi ấy cũng khó khăn, cụ cũng chỉ mặc một chiếc áo bà ba rất phổ biến thời ấy. Đến khi đám cưới người con gái thứ tư, năm ấy cụ tròn 60 tuổi, cuộc sống đỡ vất vả hơn, cụ ông mới có điều kiện may tặng cụ chiếc áo dài đầu tiên.
Đấy là một chiếc áo dài màu tím, chất liệu vải nhung the, họa tiết hoa lan được vẽ sơn mài. Chiếc áo dài toát lên vẻ tinh tế, quý phái của người phụ nữ đứng tuổi.
Dù 25 năm đã trôi qua, nhưng chiếc áo dài đến nay vẫn còn như mới, cụ Mão lần giở chiếc áo kỷ niệm năm xưa mà rưng rưng xúc động. Chiếc áo như sự hiện diện của cụ ông, bầu bạn với cụ bà trong những năm tháng dài đằng đẵng của tuổi già. "Chiếc áo dài tím thật đẹp!", cụ Mão bất thần nói.
Trong gần 50 năm "tay ấp má kề", cho đến khi nhắm mắt xuôi tay, cụ ông chưa một lần to tiếng với cụ bà. Cụ ông đã đồng hành cùng cụ bà vượt biết bao khó khăn nuôi 6 người con (4 gái, 2 trai) trưởng thành. Nhiều người con được học đại học, công tác tại các cơ quan Nhà nước, doanh nghiệp, công việc ổn định, gia đình hạnh phúc.
Vợ chồng cụ Mão trong ngày đám cưới con gái Dương Thị Hồng Diên.
Nhớ lại hình ảnh của bố mình, chị Dương Thị Hồng Diên (49 tuổi), nhân vật chính trong câu chuyện trên kể lại. Bố tôi là một người rất lãng mạn, ông lại rất có gu thời trang, đặc biệt là rất thích vợ ăn diện. Nhiều khi chẳng vì dịp gì, ông thường tự đi may cho bà vài quần áo bộ, trong đó có áo dài, và rồi lặng lẽ ngắm bà mặc.
Trong đời sống thường ngày, cụ ông là một người vui tính, hay đùa. Tuy nhiên, nếu cụ bà không hưởng ứng, hoặc "quạu" là cụ ông đều lảng đi chỗ khác, cho đến khi cụ bà nguôi, cụ ông lại lân la tới làm lành. Chị Diên nhớ có một lần cụ bà lên chăm sóc con nhỏ cho mình, khi trở về, cụ ông nói với cụ bà: "Vắng bà, tôi không ngủ được!".
Khi còn trẻ, chị Diên ít để ý tới cách thể hiện tình cảm như vậy của bố với mẹ. Nhưng khi đã có gia đình riêng và đã trải qua những cay đắng của cuộc đời, chị thầm biết ơn bố mẹ, vì đã cho mình một gia đình hạnh phúc.
Cụ Mão nâng niu chiếc áo dài chồng tặng.
Chiếc áo dài đầu tiên ấy, cũng là chiếc áo dài duy nhất, cụ ông may cho cụ bà. Sau đó 2 năm, cụ ông lâm bệnh và đột ngột qua đời trong sự thương tiếc của cụ bà và con cháu.
Tiếp nối truyền thống của cụ ông, cứ mỗi dịp trọng đại hay ngày lễ, các con thường may tặng áo dài cho cụ bà. Chiếc áo dài thứ hai của cụ bà được chị Dương Thị Phương (SN 1970), người con thứ hai, vốn là thợ may áo dài đưa mẹ lên Hà Nội cắt may, nhân dịp người em trai lập gia đình.
Cụ Mão mặc chiếc áo dài thứ hai được con gái đưa đi cắt may tại Hà Nội.
Đây là lần đầu tiên cụ bà được ra tiệm may chọn vải, được nhà thiết kế lấy số đo để cắt áo dài. "Tôi cũng thấy vui, vì các con đã trưởng thành, gia đình ổn định và có điều kiện chăm sóc mẹ hơn", cụ Mão chia sẻ.
Bộ áo dài nhung hoa gấm được chị Phương may cho mẹ nhân dịp cụ bà muốn chụp bức ảnh "dối già" cùng toàn thể con cháu. "Chiếc áo dài này, tôi đưa mẹ ra chợ Rồng chọn vải và nhờ bạn cắt may", chị Phương nhớ lại.
Chị Phương và chiếc áo dài cắt may cho mẹ.
Nhưng đôi khi, việc may áo dài cho mẹ đối với chị Phương cũng rất ngẫu hứng, như việc may bộ áo dài màu vàng (năm 2023), nhân dịp một buổi hai mẹ con đi chơi phố.
Chị em chúng tôi, mỗi người thể hiện việc quan tâm mẹ theo một cách khác nhau. Có người thường mua biếu mẹ trang sức, có người lại mua biếu mẹ giày dép, hoặc có người lại biếu mẹ thuốc thang. Nhưng với tôi, có lẽ vì đơn giản tôi cũng yêu thích áo dài, nên thường lựa chọn may áo dài biếu mẹ."
Chị Dương Thị Phương
Bốn chiếc áo dài của chồng và các con được cụ Mão trân trọng như những kỷ vật. Mỗi khi mặc xong, cụ đều giặt tay cẩn thận, phơi khô, lồng túi nlion, treo gọn gàng trong tủ. Tình yêu đối với áo dài của cụ Mão mộc mạc, không khoa trương như ngọn lửa âm thầm lan tỏa tới các con, các cháu.
Thực hiện: Trường Hùng
Ảnh: NVCC, Trường Hùng